Το έθιμο των Λαζαρίνων

ΕΘΝΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΑΫΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 

ΔΕΛΤΙΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟΥ  ΑΫΛΗΣ ΠΟΛΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ

1. Σύντομη παρουσίαση του στοιχείου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς

α. Με ποιο όνομα αναγνωρίζεται το στοιχείο από τους φορείς του:

Λαζαρίνες Αιανής

β. Άλλη/-ες ονομασία/ες[1]:

«Λάζαρ’ς», Το «Τσιντζιρό» των Λαζαρίνων της Αιανής

γ. Σύντομη Περιγραφή[2](έως 50 λέξεις):

Οι «Λαζαρίνες της Αιανής» είναι  παλαιότατο έθιμο κατά το τριήμερο (Παρασκευή, Σάββατο του Λαζάρου και Κυριακή των Βαΐων). Στο διάστημα αυτό γυναίκες συμμετέχουν σε διάφορα δρώμενα με κορυφαίο το «Τσιντζιρό» των Λαζαρίνων, τον τρανό χορό το Σάββατο του Λαζάρου.Τις εκδηλώσεις αυτές παρακολουθούν χιλιάδες πολίτες από την Αιανή και την ευρύτερη περιοχή της Κοζάνης και της Δυτικής Μακεδονίας.

δ. Πεδίο ΑΠΚ[3]:

□  προφορικές παραδόσεις και εκφράσεις

□  επιτελεστικές τέχνες

□  κοινωνικές πρακτικές-τελετουργίες-εορταστικές εκδηλώσεις

ε. Περιοχή όπου απαντάται το στοιχείο:

Το έθιμο των Λαζαρίνων υφίσταται από τους χρόνους της Τουρκοκρατίας στην Αιανή. Πολλοί μελετητές το συνδέουν με την ανάσταση της φύσης και συμπεραίνουν ότι παραπέμπει στην προχριστιανική αντίληψη για τον θάνατο και την αναγέννηση της φύσης (πρβ. Τον μύθο της Δήμητρας και της Περσεφόνης). Άλλοι, επίσης, συνδέουν τις Λαζαρίνες με την εθνική παλιγγενεσία και την προσδοκία για απελευθέρωση του γένους (και συνεπώς την «ανάστασή» του). Βέβαια, το έθιμο των Λαζαρίνων με διάφορες παραλλαγές υφίστατο σε πολλές περιοχές της Ελλάδας και της Κάτω Ιταλίας (Μεγάλη Ελλάδα) στα νεότερα χρόνια. Στην Αιανή δεν έπαψε, όσο μπορούν να θυμούνται και οι γηραιότεροι κάτοικοι της Αιανής, να τελείται αδιαλείπτως μέχρι και σήμερα, κουβαλώντας από εκατοντάδες χρόνια όλο το πολιτιστικό φορτίο ενός διαχρονικού και εις το διηνεκές εθίμου. Οι κάτοικοι της Αιανής είναι ζυμωμένοι και ταυτισμένοι απολύτως με τις Λαζαρίνες και κάθε χρόνο η τέλεση του εθίμου αποτελεί σημείο αναφοράς της κωμόπολης της Αιανής και της γύρω περιοχής. Αισθάνεται κανείς ότι συμμετέχει σε μια λαμπερή γιορτή και με δεδομένο ότι το έθιμο συντελείται μέσα στη Σαρακοστή και στην έναρξη της Μεγάλης Εβδομάδας κάθε χρόνου, ο κάτοικος και επισκέπτης της Αιανής παίρνει μια πρόγευση της αναστάσιμης χαράς, που θα προκύψει μια βδομάδα αργότερα με την ανάσταση του Κυρίου.

στ. Λέξεις-κλειδιά[4]:

 Λαζαρίνες, Τσιντζιρό (τρανός χορός), Στολή Λαζαρίνας, Κονάκι

2. Ταυτότητα του φορέα του στοιχείου ΑΠΚ

α. Ποιος/-οι είναι φορέας/-είς του στοιχείου;[5]

 Δημοτική Κοινότητα Αιανής

Πολιτιστικός-Μορφωτικός Σύλλογος Αιανής «Η ΠΡΟΟΔΟΣ»

Σύλλογος γυναικών Αιανής

Εμπορικός Σύλλογς Αιανής

Σύλλογος Θεσσαλονίκης  «Ξενιτεμένοι Αιαναίοι»

Σύλλογος «ΦΙΛΟΙ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΑΙΑΝΗΣ»

β. Έδρα/τόπος[6]

Διεύθυνση: Αιανή

ΤΚ: 50004

Τηλ. 2461352103

FAX

e-mail:  d.eanis@yahoo.gr

url/ site web: …………………….

γ. Περαιτέρω πληροφορίες για το στοιχείο[7]:

Αρμόδιο/-α πρόσωπο/-α

Όνομα: Μπουρνιώτης Ηλίας

Ιδιότητα: Πρόεδρος Δημοτικής Κοινότητας Αιανής

Διεύθυνση: Αιανή Κοζάνης

ΤΚ: 50004

Τηλ.

3. Αναλυτική περιγραφή του στοιχείου ΑΠΚ, όπως απαντάται σήμερα (έως 1.000 λέξεις)

Α. Το ιστορικό υπόβαθρο     

Η Αιανή είναι κωμόπολη (2.500 κατοίκων περίπου), βρίσκεται 20 χιλιόμετρα νότια από την πόλη της Κοζάνης και ανήκει στην Επαρχία Κοζάνης. Είναι γνωστό ότι, μετά από συστηματικές ανασκαφές της αρχαιολογικής υπηρεσίας, που ξεκίνησαν το 1983, αποκαλύφθηκε δίπλα στη σύγχρονη Αιανή, η αρχαία Αιανή, «πόλις Μακεδονίας» (ετυμολογικά: πόλις αιώνια, απέραντη στον τόπο και στον χρόνο), πρωτεύουσα του αρχαίου βασιλείου της Ελίμειας. Η αρχαία Αιανή αποτέλεσε για αιώνες το σπουδαιότερο οικονομικό, εμπορικό και πολιτιστικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής της Άνω Μακεδονίας. Οι εξαιρετικής σημασίας αρχαιότητες, που αποκαλύφθηκαν στη γη της Αιανής (αρχαία πόλη και βασιλική νεκρόπολη), έδωσαν νέα διάσταση στην ιστορία της Άνω Μακεδονίας, καθώς και της  υπόλοιπης Μακεδονίας.

Στην Αιανή και σε θέσεις πέριξ της σημερινής Αιανής υπάρχουν πολλοί ναοί βυζαντινής και μεταβυζαντινής περιόδου (Κοίμηση Θεοτόκου, Άγιος Δημήτριος, Άγιος Αθανάσιος, Άγιος Νικόλαος, ναός Αγίου Ταξιάρχη, Άγιος Νέστορας, Αγία Παρασκευή κ.α.), στοιχείο, το οποίο τεκμηριώνει ότι και στα μεσαιωνικά χρόνια η κοινωνία της Αιανής ήταν ακμαία.

Στα νεότερα χρόνια η Αιανή ανέπτυξε και διατήρησε έναν ισχυρότατο λαϊκό πολιτισμό, ο οποίος σκιαγραφεί ένα μεγάλο μέρος της ταυτότητας της σημερινής Αιανής και υπομνηματίζει τη διαχρονία του πολιτισμού στην αιανιώτικη κοινωνία. Πολλά λαϊκά δρώμενα λαμβάνουν χώρα και σήμερα στην κοινωνία της Αιανής και έλκουν την καταγωγή τους από το βάθος των αιώνων. Η διατήρηση για αιώνες των λαϊκών εθίμων εξηγείται από το γεγονός ότι η κοινωνία της Αιανής είναι πολυπληθής (άρα, πάντα βρίσκονται οι άνθρωποι που στηρίζουν τέτοιες δράσεις) και ταυτοχρόνως έχει διατηρήσει τον αγροτικό της χαρακτήρα, ακόμα και σήμερα (άρα μπορεί να διατηρεί στον πολιτισμικό της πυρήνα δρώμενα λαϊκής έμπνευσης και τελετουργίας).

Β. Η ταυτότητα του λαϊκου δρωμένου των «Λαζαρίνων» της Αιανής

Ανάμεσα στα πολλά λαϊκά δρώμενα κορυφαία θέση στη λαϊκή τελετουργία της Αιανής κατέχει το δρώμενο των «Λαζαρίνων». Οι «Λαζαρίνες» της Αιανής διατηρούν ακέραια μέχρι σήμερα όλη την λαμπρότητα, με την οποία τελούνται  επί αιώνες, και συγκινούν όλους τους κατοίκους της Αιανής και της περιοχής της, από το μικρότερο παιδί μέχρι και τον μεγαλύτερο πολίτη της. Πώς αλλιώς να εξηγηθεί το γεγονός ότι επί αιώνες και αδιαλείπτως μέχρι σήμερα ολόκληρη η κοινωνία της Αιανής συστρατεύεται, οργανώνει τις «Λαζαρίνες» και συμμετέχει ενεργά στην επιτέλεσή τους;

Λαζαρίνες ονομάζονται τα κορίτσια, τα οποία συμμετέχουν στις τριήμερες λαϊκές εορταστικές εκδηλώσεις,που αρχίζουν την Παρασκευή, παραμονή του Λαζάρου, κορυφώνονται το Σάββατο του Λαζάρου και λήγουν την Κυριακή των Βαΐων. Το όνομα «Λαζαρίνες» οφείλεται στην εορτή του Λαζάρου, γιορτή γύρω από την οποία στους χριστιανικούς χρόνους δημιουργήθηκε και παγιώθηκε το λαϊκό αυτό δρώμενο.

Το έθιμο των Λαζαρίνων υφίσταται από τους χρόνους της Τουρκοκρατίας στην Αιανή. Πολλοί μελετητές επισημαίνουν τις αρχαιοελληνικές ρίζες του εθίμου, το συνδέουν με την ανάσταση της φύσης και συμπεραίνουν ότι παραπέμπει στην προχριστιανική αντίληψη για τον θάνατο και την αναγέννηση της φύσης (πρβ. τον μύθο της Δήμητρας και της Περσεφόνης). Στους χριστιανικούς, ωστόσο, χρόνους συνδέθηκε με το όνομα και την Ανάσταση του Λαζάρου. Άλλοι, επίσης, συνδέουν τις Λαζαρίνες με την εθνική παλιγγενεσία και την προσδοκία για απελευθέρωση του γένους (και συνεπώς την «ανάστασή» του). Ταυτοχρόνως, το έθιμο των «Λαζαρίνων»  εξυπηρετούσε κοινωνικές ανάγκες. Τα κορίτσια δεν είχαν την άνεση να κυκλοφορούν ούτε ήταν αποδεκτό να συμμετέχουν στις κοινωνικές δραστηριότητες. Η γιορτή, λοιπόν, του «Λάζαρη» ήταν η καλύτερη ευκαιρία, κυρίως για τις κοπέλες σε ηλικία γάμου, να βγουν στην πλατεία για να τις δούνε οι νέοι. Γίνονταν τα λεγόμενα νυφοδιαλέγματα, που κατέληγαν σε αραβώνες και αργότερα σε γάμους.

Γ.  Η περιγραφή και «απεικόνιση» του εθίμου

Στον εορτασμό του «Λάζαρη» παίρνουν μέρος μόνο κορίτσια. Όχι αγόρια. Μια βδομάδα νωρίτερα από το Σάββατο του Λαζάρου (τον Φτωχολάζαρη, όπως λέγεται) συγκεντρώνονται κορίτσια (έφηβες και νέες) σε σπίτι φιλενάδων τους για να προετοιμάσουν τη γιορτή των Λαζαρίνων και να συγκροτήσουν την ομάδα (μπλίκι), με την οποία θα γυρίσουν στο χωριό το επόμενο Σάββατο, και να καθορίσουν τον τόπο, όπου θα γίνει το κονάκι, δηλαδή η κοινή συγκέντρωση το βράδυ της Παρασκευής προ του Λαζάρου.

Αφού προγραμματίσουν τη σειρά επίσκεψης στα σπίτια του χωριού και άλλες λεπτομέρειες, στήνουν ανάποδα μια πυροστιά (μεταλλικό τρίποδο που μπαίνει σε φωτιά) και επίσης ανάποδα μια μεγάλη γάστρα (παλιότερα χρησίμευε για να ψήνονται οι πίτες και φαγητά). Μέσα τοποθετούνε ένα άγριο λάχανο (λάπατο) κι ένα προσφώλι (αυγό για να γεννούν οι κότες). Στη συνέχεια πηδούν όλες οι Λαζαρίνες πάνω από τη γάστρα. Η αντίληψη είναι  ότι θα είναι σιδερένιες, αν περάσουν τη γάστρα (υγιείς). Όποια όμως ακουμπά στη γάστρα θα κιτρινίσει, όπως το αυγό, θα πρασινίσει, όπως το λάπατο, και θα μαυρίσει, όπως η γάστρα.

Όλη η εβδομάδα από το Σάββατο του «Φτωχολάζαρου» έως το Σάββατο του «Λάζαρη» περνά μέσα στον πυρετό της προετοιμασίας για τη λαμπρή τελετή των Λαζαρίνων. Κάθε οικογένεια, που έχει κορίτσι (από τη μικρότερη ηλικία των 3-4 ετών έως και τις μεγάλες γυναίκες (60-70 ετών) διαθέτει, φυλαγμένη στο σπίτι τη στολή των Λαζαρίνων. Η στολή για κάθε ηλικία (μικρά κοριτσάκια, έφηβες, νέες σε ηλικία γάμου, παντρεμένες γυναίκες) διαφοροποιείται. Η μάνα κάθε κοριτσιού βγάζει τη στολή με όλα τα κοσμήματα που τη συνοδεύουν (φώτο), την τακτοποιεί, την αερίζει και είναι έτοιμη για το Σάββατο του Λαζάρου.

Η Παρασκεύη είναι η μέρα, κατά την οποία πραγματοποιείται το κονάκι. Οι έφηβες και νέες κοπέλες (12-18/20 ετών) συγκεντρώνονται στο σπίτι κάποιας από την ομάδα, φέρνουν κεράσματα και φαγητά, από το σπίτι της η καθεμιά, πίνουν, τραγουδάνε και ετοιμάζουν την ομάδα που θα περιηγηθεί την επομένη μέρα, του Λαζάρου, όλα τα σπίτια της Αιανής. Η κάθε ομάδα στήνεται σε δυάδες, ενώ επιλέγουν ένα μικρό κορίτσι 8-10 χρονών, για να κρατήσει το καλάθι, όπου την επομένη οι νοικοκυρές του χωριού θα βάλουν αυγά ή και φιλοδωρήματα.

Το Σάββατο από τις πρωινές ώρες οι Λαζαρίνες επισκέπτονται πρώτα και προσκυνούν την εκκλησία της Παναγίας στο κέντρο του χωριού (παλιότερα κάποιες ομάδες προσκυνούσαν πρώτα στην εκκλησία του Αϊ-Θανάση (μετόχι Μονής Ζάβορδας). Στη συνέχεια γυρνάνε όλα τα σπίτια με πρώτα το σπίτι του παπά και των δασκάλων.

Το απόγευμα στην πλατεία του χωριού τελείται ο χορός «Τσιντζιρό», όπου όλες οι Λαζαρίνες από τη μεγαλύτερη σε ηλικία μέχρι τη μικρότερη (120-150 λαζαρίνες) συμμετέχουν σε έναν μεγάλο χορό. Τραγουδούνε όλες με το στόμα σε αντιλαβές. Ξεκινάνε πρώτα οι μεγαλύτερες, που γνωρίζουν και τα τραγούδια, και επαναλαμβάνουν οι υπόλοιπες. Στην αρχή του χορού πιάνονται οι νέες κοπέλες σε ηλικία γάμου, οι οποίες φοράνε στεφάνι στο κεφάλι με άσπρα άνθη (που προοιωνίζει τα στέφανα του γάμου). Τα τραγούδια που παραδοσιακά τραγουδάνε σχετίζονται κατά βάση με τον έρωτα, τη γυναικεία ομορφιά, την αγάπη, τη σχέση με τον άντρα. Η εικόνα που δημιουργείται είναι εντυπωσιακή. Πολλά χρώματα (πολύχρωμες στολές), ήχοι με τα τραγούδια των Λαζαρίνων, φωνές και χαρά. Είναι μια πρόγευση της αναστάσιμης χαράς του Πάσχα.  Ο μεγάλος χορός «Τσιντζιρό» διαρκεί 2 ώρες περίπου.

Μόλις αρχίσει να σκοτεινιάζει, οι Λαζαρίνες, μαζί με τους επισήμους και τον κόσμο καταλήγουν στη μεγάλη αίθουσα του πνευματικού κέντρου της Αιανής, όπου γίνεται το τελικό «κονάκι», που σηματοδοτεί και το κλείσιμο της λαμπρής γιορτής των «Λαζαρίνων». Εκεί προσφέρονται διάφορα κεράσματα (πίτες, γλυκά, κρασί, ξηροί καρποί κ.ά.) ενώ οι Λαζαρίνες μαζί με τον κόσμο τώρα πια χορεύουν και αποχαιρετούν τη μέρα του Λαζάρου.

Την Κυριακή των Βαΐων, μετά τον εκκλησιασμό στήνεται ένας χορός στο πραύλειο της Εκκλησίας. Συμμετέχουν σ’ αυτό γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας (παντρεμένες), κάποιες ντυμένες με τη στολή της Λαζαρίνας, άλλες με τα κοσμικά ρούχα τους. Εκεί ολοκληρώνονται οι τελετουργίες του τριημέρου.

4. Χώρος/εγκαταστάσεις και εξοπλισμός που συνδέονται με την επιτέλεση/ άσκηση του στοιχείου ΑΠΚ[8]

Χώροι, όπου κινούνται οι λαζαρίνες και ξεδιπλώνεται το έθιμο είναι:  α) τα σπίτια των Λαζαρίνων, όπου γίνονται οι προετοιμασίες και τα σπίτιων εκείνων που φιλοξενούν το λεγόμενο «κονάκι», β) ο χώρος της κεντρικής πλατείας, μπροστά από την εκκλησία της Παναγίας (11^ου αιώνα), όπου λαμβάνει χώρα ο μεγάλος χορός των Λαζαρίνων (Τσιντζιρό), γ) η μεγάλη αίθουσα του πνευματικού κέντρου και του πολιτιστικού Συλλόγου «Η ΠΡΟΟΔΟΣ» Αιανής, όπου καταλήγουν όλες οι λαζαρίνες και όποιος από τον κόσμο επιθυμεί. Εκεί συντελείται το τελευταίο «κονάκι». Όλες μαζί οι Λαζαρίνες με τον κόσμο τραγουδάνε και χορεύουν.

5. Προϊόντα ή εν γένει υλικά αντικείμενα που προκύπτουν ως αποτελέσμα της επιτέλεσης/άσκησης του στοιχείου ΑΠΚ

α) Βασικότερο «προϊόν» όλης αυτής της λαϊκής εθιμοτυπίας είναι η ειδική κατηγορία των τραγουδιών του Λαζάρου (λαζαριάτικα τραγούδια) της Αιανής, τα οποία γνωρίζουν όλες οι μεγαλύτερες σε ηλικία γυναίκες, αλλά σιγά σιγά μαθαίνουν και οι μικρότερες. Είναι – και πρέπει να τονιστεί στο σημείο αυτό – εντυπωσιακή η μεταλαμπάδευση των λαζαριάτικων τραγουδιών από τη μια γενιά στην άλλη, γεγονός που δείχνει τον ζήλο με το οποίο περιβάλλουν όλες οι γυναίκες της Αιανής ένα παμπάλαιο έθιμο, τις «Λαζαρίνες», το οποίο θεωρούν δικό τους και το αγκαλιάζουν από τη μικρότερη ηλικία μέχρι τη μεγαλύτερη, όλες οι γυναίκες της Αιανής

β) Αντικείμενα της επιτέλεσης των «Λαζαρίνων». Εδώ αξίζει να μνημονευθούν οι εντυπωσιακές λαζαριάτικες στολές των Λαζαρίνων της Αιανής. Κάθε ηλικιακή κατηγορία διαθέτει τη δική τη στολή, που τη διαφοροποιεί από τις υπόλοιπες ηλικιακές κατηγορίες.

(εδώ να μπουν φωτογραφίες με εξηγητικές λεζάντες για την ενδυμασία κάθε ηλικιακής κατηγορίας).

6. Ιστορικά στοιχεία για το στοιχείο ΑΠΚ[9] (έως 500 λέξεις)

Η ιστορία των Λαζαρίνων χάνεται στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Δεν έχουμε σαφή ένδειξη ή απόδειξη (μέσω ιστορικών τεκμηρίων) του πότε αρχίζει να μορφοποιείται και να επιτελείται το έθιμο των Λαζαρίνων. Είναι πάντως χαρακτηριστικό ότι σημερινές ηλικιωμένες γυναίκες (υπέργηρες 90 χρονών και άνω) θυμούνται τις γιαγιάδες τους και τις μανάδες τους να συμμετάσχουν στο έθιμο των Λαζαρίνων και να ντύνουν και τις ίδιες να πάνε στον «Λάζαρη».

7. Η σημασία του στοιχείου σήμερα (έως 300 λέξεις)

α. Ποια είναι η σημασία του στοιχείου για τα μέλη της κοινότητας/τους φορείς του;

Οι «Λαζαρίνες» αποτελούν το κορυφαίο πολιτιστικό- λαογραφικό έθιμο για την κοινωνία της Αιανής. Πολλά κορίτσια και γυναίκες περιμένουν τη μέρα αυτή, για να ντυθούν λαζαρίνες και να βγουν στον μεγάλο χορό της πλατείας στην Αιανή, το «Τσιντζιρό». Μια ευχή στα κοριτσάκια που γεννιούνται είναι:  «και Λαζαρίνα να σε δούμε». Αυτό δείχνει και την απόλυτη ταύτιση, κυρίως των γυναικών με τη λαϊκή αυτή τελετουργία Σύσσωμη η κοινωνία της Αιανής παρακολουθεί, εκτός των Λαζαρίνων που μετέχουν ενεργά, την λαϊκή τελετουργία και φαίνεται να το απολαμβάνουν ιδιαίτερα. Είναι χαρακτηριστικό ότι πολλοί Αιανιώτες που ζουν εκτός Αιανής, επιλέγουν να παρευρίσκονται αυτό το τριήμερο στην Αιανή, για να απολαύσουν μια λαμπρή γιορτή, πριν το Πάσχα.

Οι Φορείς της τοπικής κοινωνίας έχουν πλήρως συνειδητοποιήσει τη μεγάλη δυναμική του εθίμου από πολλά χρόνια και είναι πρόθυμοι να συνδράμουν με κάθε μέσο, ώστε να ξεπεραστεί κάθε δυσκολία και το έθιμο να συνεχίσει να επιτελείται απρόσκοπτα τώρα και στο μέλλον.

Η Δημοτική Κοινότητα Αιανής στέκεται πάντα αρωγός όλης αυτής της διαδικασίας. Ευπρεπίζει τον χώρο της πλατείας και το παρακείμενο πάρκο, Χρηματοδοτεί τον  τεχνικό εξοπλισμό που απαιτείται, καλεί  επισήμους και αρχές.

Ο Πολιτιστικός- Μορφωτικός  Σύλλογος Αιανής «Η ΠΡΟΟΔΟΣ» αναλαμβάνει όλα τα πρακτικά ζητήματα της εκδήλωσης (αφίσα, προσκλήσεις, κοινοποιήσεις στα Μ.Μ.Ε. (έντυπα και ηλεκτρονικά), λεπτομέρειες της διοργάνωσης και υποστήριξης του τρανού χορού, κεράσματα κλπ.

Ο Εμπορικός Σύλλογος Αιανής συνδράμει ενεργά στην όλη διαδικασία προσφέροντας δωρεάν υλικά (κρέατα, ποτά, υλικά για τις πίτες, γλυκά και ό,τι άλλο χρειάζεται για το τελικό «κονάκι» , μετά τον μεγάλο χορό «Τσιντζιρό» το απόγευμα του Σαββάτου του Λαζάρου.

β. Ποια είναι η σημασία του στοιχείου για τη σύγχρονη ελληνική κοινωνία;

• Μέσω της τελετουργίας των Λαζαρίνων μπορεί καθένας να αντιληφθεί ότι σφυρηλατούνται ισχυρές κοινωνικές σχέσεις μεταξύ των κοριτσιών και γυναικών που μετέχουν στο δρώμενο. Σε μια εποχή, όπου η κοινωνικότητα και η κοινωνική συνοχή είναι ζητούμενα, οι «Λαζαρίνες» της Αιανής δίνουν την ευκαιρία στα νέα κορίτσια να ανταμώσουν, να συνεργαστούν, να κοινωνικοποιηθούν, να αποκτήσουν φιλίες.
• Ταυτοχρόνως, με αφορμή την επιτέλεση αυτού του εξαιρετικού εθίμου δίνεται η ευκαιρία σε όλους τους πολίτες της Αιανής, αλλά και των περιχώρων και της ευρύτερης περιοχής Κοζάνης και άλλων πόλεων να παρευρεθούν στην Αιανή, να γνωρίσουν ανθρώπους, να συνδιαλεχθούν και να επικοινωνήσουν

Συνεπώς, όλη η τελετουργία δίνει την ευκαιρία σε πολλούς να αντιληφθούν τη δύναμη της παράδοσης και του λαϊκού πολιτισμού και να αισθανθούν ότι η Αιανή έχει και με αυτή την κοινή πολιτιστική δράση διαμορφώσει μαζί με άλλα στοιχεία μια διακριτή ταυτότητα, ξεχωριστή και ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα. Ταυτοχρόνως βοηθά το συγκεκριμένο στοιχείο την ανάπτυξη οικονομικών, εμπορικών σχέσεων και κοινωνικών επαφών με πολλούς ανθρώπους της ευρύτερης περιοχής και της Ελλάδας.

γ. Συμμετείχε και πώς η κοινότητα στην προετοιμασία της εγγραφής του

στοιχείου στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς;[10]

Όπως ήδη έχει προαναφερθεί, η Δημοτική Κοινότητα Αιανής και πολλοί Σύλλογοι της Αιανής έχουν εκφράσει τη διάθεση (και εμπράκτως) να περιφρουρήσουμε και να διαφυλάξουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο ένα έθιμο που ξεκινά από πολύ παλιά, βαθιά στον χρόνο και διατηρείται με αναλλοίωτο στα βασικά του χαρακτηριστικά μέχρι και σήμερα. Όλοι οι φορείς και σύλλογοι της περιοχής έχουν με έγγραφά τους επισημάνει την ανάγκη να διατηρηθεί ένα τόσο ξεχωριστό και όμορφο έθιμο, που δεν έπαψε για πάνω από 2 εκατοντάδες χρόνια να επιτελείται ανελλιπώς στην Αιανή.

Ακολουθούν τα έγγραφα πιστοποίησης της διάθεσης των Συλλόγων να βοηθήσουν σε ό,τι χρειαστεί, ώστε να μην κινδυνεύσει να σταματήσει το έθιμο.

8. 8. Διαφύλαξη/ανάδειξη του στοιχείου

α. Πώς μεταδίδεται το στοιχείο στις νεότερες γενιές σήμερα;[11]

Δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος μετάδοσης ενός λαϊκού εθίμου από τη βιωματική πρόσληψή του από τις νεότερες γενιές. Πολύ περισσότερο, γιατί η επαφή με το τελετουργικό του εθίμου γίνεται για τα κοριτσάκια εξ απαλών ονύχων, κυριολεκτικά από την ώρα που αρχίζουν να περπατούν. Σ’ αυτή τη βιωματική σχέση των μικρών κοριτσιών με τη λαϊκή τελετουργία των «Λαζαρίνων» σημαντικό ρόλο παίζουν οι μανάδες και οι γιαγιάδες των μικρών κοριτσιών, που μυούν με ιδιαίτερη αγάπη και μεράκι τα κορίτσια τους σε μια τέτοια διαδικασία. Αναλαμβάνουν να ντύσουν και να στολίσουν μόνες τους τα κορίτσια, είτε είναι μικρά είτε μεγαλύτερα. Μαθαίνουν στα νεότερα κορίτσια τα τραγούδια. Καθηδηγούν τα κορίτσια που θα γυρίσουν στα σπίτια το Σάββατο του Λαζάρου για όλη τη διαδικασία, καθώς και για τη σειρά των τραγουδιών που πρέπει να τραγουδήσουν στα σπίτια και ποιο τραγούδι θα πρέπει να λένε κατά περίπτωση (άλλο τραγούδι στου παπά το σπίτι, άλλο στου δασκάλου κ.ο.κ.)

β. Μέτρα διαφύλαξης/ανάδειξης του στοιχείου που έχουν ληφθεί στο παρελθόν ή που εφαρμόζονται σήμερα (σε τοπική, περιφερειακή ή ευρύτερη κλίμακα)

α) ένταξη του εθίμου των Λαζαρίνων σε ευρωπαϊκά προγράμματα. Κατασκευάστηκαν στολές για κάθε ηλικιακή κατηγορία των Λαζαρίνων

β) Συνεργασία με πολιτειακούς φορείς και φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης (π.χ Περιφέρεια Δυτ. Μακεδονίας, Δήμος Αιανής (αρχικά) και Δήμος Κοζάνης (σήμερα)

γ) έκδοση ειδικών φυλλαδίων για τη σύντομη παρουσίαση του Εθίμου των Λαζαρίνων και μεγάλη αφίσα που διαφημίζει τις Λαζαρίνες της Αιανής, όπως και μεγάλα πανώ που αναρτώνται στις εισόδους της κωμόπολης της Αιανής

δ) έκδοση CD με τα τραγούδια των Λαζαρίνων Από το Λύκειο Ελληνίδων

δ) πρόσκληση κάθε χρόνο πολιτικών και πολιτειακών παραγόντων να παρακολουθήσουν τα δρώμενα των Λαζαρίνων.

γ. Μέτρα διαφύλαξης/ανάδειξης που προτείνεται να εφαρμοστούν στο μέλλον (σε τοπική, περιφερειακή ή ευρύτερη κλίμακα)

α) ένταξη του εθίμου των «Λαζαρίνων» στον κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού

β) εκπαίδευση των μικρών κοριτσιών (Νηπιαγωγείου, Δημοτικού και Γυμνασίου) στα παραδοσιακά τραγούδια των «Λαζαρίνων» και της διαδικασίας-τελετουργικού των Λαζαρίνων

γ) διαφήμιση μέσω των social media και άλλων μέσων μαζικής επικοινωνίας του εθίμου των «Λαζαρίνων»

δ) δημιουργία ειδικού site, το οποίο θα υποστηρίζει το έθιμο και τη διαδικασία- τελετουργία του λαϊκού δρωμένου των «Λαζαρίνων»

9. Βασική Βιβλιογραφία

Σιαμπανόπουλου Κωνσταντίνου, Η Αιανή, Ιστορία, Τοπογραφία, Αρχαιολογία, Θεσσαλονίκη (Β΄έκδοση) 1995.

Σιαμπανόπουλου Κωνσταντίνου, Οι Λαζαρίνες, Θεσσαλονίκη, 1988.

10. Συμπληρωματικά Τεκμήρια

α. Κείμενα (πηγές, αρχειακά τεκμήρια κτλ.)

β. Χάρτες

γ. Οπτικά και ακουστικά τεκμήρια (σχέδια, φωτογραφίες, αρχεία ήχου, βίντεο κτλ.)

Συνημμένα αρχεία (βίντεο, ήχου, φωτογραφιών κτλ.)

δ. Διαδικτυακές πηγές (υπερσύνδεσμοι) [12]

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%AE_%CE%9A%CE%BF%CE%B6%CE%AC%CE%BD%CE%B7%CF%82

http://www.topoikaitropoi.gr/ithi-kai-ethima/pasxa/to-ethimo-twn-lazarinwn-stin-aiani-kozanis/

http://xronos-kozanis.gr/i-lazarines-tis-eanis-fotografies/

http://www.giapraki.com/153542-o-tranos-choros-tsintziro-apo-tis-lazarines-tis-eanis-2016-video-foto

http://www.mikrovalto.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=4940:2015-04-04-21-40-41&catid=47:2009-05-05-09-56-45&Itemid=96

http://xenitemenoiaianaioi.blogspot.gr/2013/08/blog-post_18.html

11. Στοιχεία συντάκτη του Δελτίου

α.  Όνομα Συντάκτη/-ών

Γρηγόριος Αθ.  Κοντός / Γεωργία Καραμήτρου-Μεντεσίδη

β. Ιδιότητα Συντάκτη/-ών

Φιλόλογος/ Δρ Αρχαιολογίας, Επίτιμη Έφορος Αρχαιοτήτων

γ. Τόπος και Ημερομηνία Σύνταξης του Δελτίου

Αιανή,  Οκτώβριος 2016

[1] Για παράδειγμα, η ονομασία του στοιχείου όπως είναι γνωστή στο ευρύτερο κοινό ή στη βιβλιογραφία.

[2] Η σύντομη περιγραφή προϊδεάζει με τρόπο γενικό και περιληπτικό τον αναγνώστη για το στοιχείο.

[3] Σημειώνεται το πεδίο/τα πεδία Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς στα οποία εμπίπτει το στοιχείο. Για περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με τα πεδία βλ. http://ayla.culture.gr/?page_id=4.

[4] Οι λέξεις-κλειδιά εξοικειώνουν τον χρήστη με το στοιχείο και τον διευκολύνουν  να αναζητήσει περαιτέρω πληροφορίες στη βιβλιογραφία και στο διαδίκτυο.

[5]  Φορέας του στοιχείου μπορεί να είναι, για παράδειγμα, μια κοινότητα στην οποία τελείται ένα δρώμενο, όσοι κατέχουν μια τέχνη, μεμομονωμένα πρόσωπα ή και ένα μόνο πρόσωπο που κατέχουν/κατέχει μια γνώση, πρακτική κ.ά.

[6] Παρατίθενται, για παράδειγμα, τα στοιχεία ενός συλλόγου ή μιας συντεχνίας που πιθανόν εκπροσωπεί τους φορείς του στοιχείου.

[7] Παρατίθενται τα στοιχεία του προσώπου που μπορεί και διατίθεται οικειοθελώς να παράσχει σε κάθε ενδιαφερόμενο (π.χ. στους μαθητές ενός σχολείου) περαιτέρω πληροφόρηση για το στοιχείο.

[8] Στο πεδίο αυτό, αν απαιτείται, γίνεται αναφορά στις εγκαταστάσεις (π.χ. εργαστήριο, κτήριο συλλόγου, αίθουσα/-ες, βοηθητικά κτήρια), σε χώρους και τόπους που συνδέονται με το στοιχείο (π.χ. πλατεία, πανηγυρότοπος) και στον εξοπλισμό που πιθανόν είναι απαραίτητος για την επιτέλεση του στοιχείου ή σχετίζεται με αυτή.

[9] Ιστορικές πληροφορίες ή τοπικές διηγήσεις για την εμφάνιση, τη διάρκεια και τις προσαρμογές ή και τροποποιήσεις του στοιχείου ΑΠΚ, καθώς και ιστορικά στοιχεία για τον φορέα του στοιχείου ΑΠΚ (σε περίπτωση ομάδας, συλλόγου, σωματείου, ενορίας, συντεχνίας κτλ.)

[10] Στο σημείο αυτό μπορούν να παρατεθούν επιστολές των φορέων του στοιχείου με τις οποίες να εκφράζουν το ενδιαφέρον τους για τη διαφύλαξη/ανάδειξή του ως άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς.

[11] Η μετάδοση του στοιχείου είναι αποτέλεσμα θεσμοθετημένης ή μη διαδικασίας μαθητείας (π.χ. σε σχολή ή κοντά σε έναν μάστορα/ειδικό/γνώστη) ή αποτελεί καρπό βιωματικής μύησης;

[12] Παρατίθενται υπερσύνδεσμοι διαδικτυακών τόπων στους οποίους μπορεί κανείς να ανατρέξει για επιπλέον τεκμηρίωση του στοιχείου.