Ακαμάτης Νίκος
«Ερυθρόμορφη κεραμική του ύστερου 5ου και του 4ου αιώνα π. Χ. από το νομό Κοζάνης: Πρώτες παρατηρήσεις»
Θέμα της ανακοίνωσης αποτελεί η παρουσίαση της ερυθρόμορφης κεραμικής από το νομό Κοζάνης και ειδικότερα των αγγείων που χρονολογούνται από τα τέλη του 5ου ως και το τρίτο τέταρτο του 4ου αιώνα π. Χ. Το υλικό αυτό προέρχεται κατά κύριο λόγο από την ανασκαφή του ανατολικού νεκροταφείου της Αιανής, ωστόσο θα γίνει λόγος και για αγγεία από άλλες περιοχές (Κοζάνη, Μεταμόρφωση, Άνω Κώμη, Αγ. Χριστόφορος, Μαυροπηγή, Πύργοι κ.α.) που βρέθηκαν σε σωστικές ανασκαφές ή αποτελούν παραδόσεις. Θα εξεταστεί η γεωγραφική κατανομή της ερυθρόμορφης κεραμικής στο νομό Κοζάνης, τα σχήματα, τα εικονογραφικά θέματα, η χρονολόγηση των αγγείων και η απόδοσή τους σε συγκεκριμένους αγγειογράφους και κεραμικά εργαστήρια. Ιδιαίτερος λόγος θα γίνει για το εμπόριο των ερυθρόμορφων αγγείων στα βασίλεια της αρχαίας Ελίμειας και Εορδαίας και το ρόλο τους στην οικονομία αυτών των περιοχών κατά την αρχαιότητα.
Αναγνωστοπούλου Κατερίνα
«Ταφικά μνημεία από τη Δυτική Μακεδονία. Οι σαρκοφάγοι»
Η σχέση του ανθρώπου με το θάνατο είναι πολύ στενή και αντικατοπτρίζεται κατά τη διάρκεια της παρουσίας του στο πέρασμα των αιώνων. Τα ταφικά μνημεία απηχούν τις αντιλήψεις των τοπικών κοινωνιών για το θάνατο αλλά και για την ίδια τη ζωή. Κατά τους ρωμαϊκούς αυτοκρατορικούς χρόνους στην Άνω Μακεδονία παρατηρείται αύξηση στην παραγωγή των ταφικών μνημείων. Επικρατεί ο τύπος της επιτύμβιας στήλης με μονοπρόσωπες ή πολυπρόσωπες παραστάσεις, ενεπίγραφης ή μη.
Απαντώνται όμως και κάποια άλλα είδη μνημείων, όπως οι σαρκοφάγοι. Η κατηγορία αυτών των ταφικών μνημείων έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί πρόκειται για ακριβά και πολυδάπανα μνημεία, τα οποία θα ήταν παραγγελίες πλουσίων και εξεχόντων προσώπων της τοπικής κοινωνίας. Ο δαπανηρός χαρακτήρας τους είναι ο λόγος της εξάπλωσης αυτού του είδους του μνημείου στα αστικά κέντρα της Κάτω Μακεδονίας, όπως η Βέροια και η Θεσσαλονίκη. Επομένως είναι ενδιαφέρον να ερευνηθεί πώς στα πλαίσια μιας γεωγραφικής περιφέρειας, όπως αυτή της Άνω Μακεδονίας, ορεινής και απομονωμένης, έδρασαν και επέδρασαν επιρροές και σχέσεις, οι οποίες εντοπίζονται σε καλλιτεχνικά κέντρα και πώς αυτές μεταλαμπαδεύονται και αφομοιώνονται από την τοπική κοινωνία, σε μια περιοχή με υποτονικό τον αστικό χαρακτήρα και αναπτυγμένο το γεωργοκτηνοτροφικό προσανατολισμό της οικονομίας της. Ποιοι ήταν οι παραγγελιοδόχοι και ποιοι οι αποδέκτες των παραγγελιών; Ποια τα καλλιτεχνικά και ποια τα ιδεολογικά χαρακτηριστικά που αντανακλούν αυτά τα ταφικά μνημεία; Ερωτήματα ουσιαστικά για τη μελέτη των μνημείων.
Αραμπατζής Χριστόφορος, Παπαδοπούλου Στέλλα
«Οστό και λίθος: Προκαταρκτικές παρατηρήσεις από τη μελέτη των οστέινων
και λίθινων τέχνεργων του λιμναίου προϊστορικού οικισμού Ανάργυροι Ixb
(Ορυχείο Πεδίου Αμυνταίου Ν. Φλώρινας)»
Ο λιμναίος προϊστορικός οικισμός Ανάργυροι ΙΧb αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους και σημαντικότερους προϊστορικούς οικισμούς που ήρθαν στο φως κατά τη διάρκεια των σωστικών ανασκαφών, οι οποίες διεξάγονται από την ΕΦΑ Φλώρινας τα τελευταία 15 χρόνια στο Ορυχείο Πεδίου Αμυνταίου. Ο οικισμός βρισκόταν στις όχθες της λίμνης Χειμαδίτιδας και κατοικήθηκε κατά τη Νεότερη Νεολιθική περίοδο έως και την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού. Η σημαντική ποσότητα αλλά και ιδιαίτερη ποιότητα των οστέινων και κεράτινων τεχνέργων, καθώς και αυτή των τεχνέργων από αποκρουσμένο λίθο αποτελούν αντικείμενο εξειδικευμένης μελέτης. Η ανακοίνωση θα εστιάσει στην παρουσίαση προκαταρκτικών παρατηρήσεων σχετικά με τις στρατηγικές προμήθειας των πρώτων υλών, τις τεχνικές κατασκευής των τεχνέργων από οστό και λίθο, τη διαχείρισή τους, καθώς και τις δραστηριότητες με τις οποίες αυτά σχετίζονται. Με αυτόν τον τρόπο, η ανάδειξη των προϊστορικών τεχνολογιών του οικισμού θα βοηθήσει στην κατανόηση του οικονομικού και κοινωνικού του χαρακτήρα.
Βήκα Ευφροσύνη, Θεοδώρου Δήμητρα
«Ελάτη, θέση Λογκάς: Διατροφή και μετακίνηση στην Εποχή Χαλκού, πληροφορίες από τη μελέτη των ισοτόπων»
Η ανακοίνωση παρουσιάζει το πρόγραμμα έρευνας ισοτόπων από το σκελετικό υλικό του νεκροταφείου της ΠΕΧ-ΜΕΧ στη θέση Λογκάς Ελάτης και τα προκαταρκτικά αποτελέσματα των αναλύσεων ισοτόπων στρόντιου σε τριάντα ταφές του νεκροταφείου.
Η μέτρηση του στρόντιου από την αδαμαντίνη των δοντιών μπορεί να δείξει την γεωγραφική καταγωγή ενός ατόμου. Για τον λόγο αυτό χρησιμοποιείται εδώ και μερικά χρόνια στην αρχαιολογία, με σκοπό να μελετηθεί με απόλυτη ακρίβεια και απευθείας από τα οστά η μετακίνηση ανθρώπων και ζώων.
Το νεκροταφείο της ΠΕΧ-ΜΕΧ Ελάτης οργανώνεται σε ένα σύστημα περιβόλων που περικλείουν τάφους ποικίλων τύπων. Με αφετηρία το ερώτημα αν η χρήση συγκεκριμένων τύπων τάφων συνδέεται με την ταυτότητα του νεκρού και το αν η έννοια της ταυτότητας προσδιορίζεται από την γεωγραφική καταγωγή, ξεκινήσαμε την παρούσα έρευνα, η οποία -αν και δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί- δίνει πολλά και απροσδόκητα στοιχεία για την πλουραλιστική σύνθεση της κοινωνίας στη διάρκεια της ΠΕΧ-ΜΕΧ στο μέσο ρου του Αλιάκμονα.
Γιαγκούλης Τρύφων
«Ξύλινες πασσαλόπηκτες κατασκευές από τον προϊστορικό λιμναίο οικισμό Ανάργυροι IXb της περιοχής Αμυνταίου: νέα στοιχεία για την κατασκευή και την οργάνωση του χώρου»
Η συνέχιση του σωστικού έργου της ΕΦΑ Φλώρινας στον προϊστορικό οικισμό Ανάργυροι IXb (Ορυχείο Πεδίου Αμυνταίου ΔΕΗ ΑΕ) και η ανασκαφική διερεύνηση των κατώτερων λιμναίων επιχώσεων της Νεότερης Νεολιθικής έχουν αποκαλύψει ένα σημαντικό αριθμό καλά διατηρημένων ξύλινων δομικών στοιχείων. Από τη μελέτη των επιμέρους φυσικών και τεχνικών χαρακτηριστικών τους έχει προκύψει μια σειρά πρώτων συστηματικών παρατηρήσεων σχετικά με τις κατασκευαστικές πρακτικές της προϊστορικής κοινότητας. Επιπλέον, η στρωματογραφική ένταξη των πασσάλων και των οριζόντιων ξύλων, καθώς και η συσχέτισή τους με τα ανασκαφικά συγκείμενα, έχουν οδηγήσει στην ταυτοποίηση συγκεκριμένων αρχιτεκτονικών κατασκευών, κυρίως στην περιφέρεια του οικιστικού χώρου. Η ακριβής χρονολογική ένταξη, η περιγραφή της μορφής, καθώς και ο ρόλος τους στο πλαίσιο των ποικίλων χωροργανωτικών και άλλων δραστηριοτήτων της προϊστορικής κοινότητας των Αναργύρων IXb συνιστούν ερευνητικά ζητούμενα, για τη προσέγγιση των οποίων εφαρμόζεται εξειδικευμένη μεθοδολογία, με την αξιοποίηση σύγχρονων εργαλείων, όπως αυτά έχουν αναπτυχθεί στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής Αρχαιολογίας των Υγροτόπων.
Δρούγου Στέλλα
«Καστρί Γρεβενών 2013-2016. Opera minora?»
Τα μικρά ευρήματα της ανασκαφής, όπως τα ποικίλα δαχτυλίδια, οι αποσπασματικές επιγραφές και τα graffiti πάνω σε θραύσματα πήλινων αγγείων, οστέϊνα αντικείμενα και ελάσματα αποτελούν κατά τη διάρκεια της δεκαετούς και πλέον αρχαιολογικής έρευνας στο Καστρί Γρεβενών ένα ξεχωριστό κεφάλαιο. Η μεγάλη δυσκολία για την συνέχιση της ανασκαφής στον ξεχωριστό αυτόν τόπο υποχρεώνει την μελέτη όλων των ευρημάτων που έχουν προκύψει έως τώρα αναζητώντας απαντήσεις σε πολλά από τα ερωτήματα που έχουν προκύψει και θα μπορούσαν να διαφωτιστούν με τη συνέχιση της ανασκαφής. Εντούτοις τα μικρά ευρήματα προσανατολίζουν και εν μέρει επιβεβαιώνουν τις παρατηρήσεις μας. Παρά τον ελλειπτικό ακόμη τρόπο τόσο τα δαχτυλίδια, όσο και τα περισσότερα από τα μικρά αντικείμενα οδηγούν στη θρησκευτική ζωή, στη λατρεία ξεχωριστής θεότητας, στοιχείο που ενισχύει την άποψή μας για την αρχαία ακρόπολη στο Καστρί.
Ευστρατίου Νίκος, Piagi Paolo, Nisbet Renato, Starnini Elisabetta
«Η δυναμική της παλαιολιθικής έρευνας στην περιοχή της Σαμαρίνας. Τα νέα δεδομένα της έρευνας (2015)»
Η επίμονη και επαναλαμβανόμενη επιφανειακή έρευνα στην περιοχή της Σαμαρίνας οδήγησε το 2015 στον εντοπισμό ευρημάτων του τέλους του Πλειστόκαινου (Ανώτερη Παλαιολιθική) και των αρχών του Ολόκαινου (Μεσολιθική). Η παρουσία των περιόδων αυτών επιβεβαιώνεται εκτός από την χαρακτηριστική λιθοτεχνία των περιόδων αυτών και από τη χρήση διαφορετικών σε σχέση με τη Μέση Παλαιολιθική πηγών πυριτόλιθου, οι οποίες φαίνεται ότι δεν βρίσκονται (ή ακόμα δεν έχουν εντοπιστεί) στο χώρο της έρευνας. Εάν αυτό αποδειχτεί θα είναι ενδεικτικό μιας μεγαλύτερης κινητικότητας για τις κυνηγετικές ομάδες μετά το 20.000 πριν από σήμερα, οι οποίες πιθανότατα έφταναν στην περιοχή της δυτικής Πίνδου από την Ήπειρο ακολουθώντας αλπικά μονοπάτια και βουνοκορυφές. Τέτοιες διαπιστώσεις τροφοδοτούν για πρώτη φορά την έρευνα με νέα στοιχεία για τη συμπεριφορά των παλαιολιθικών ομάδων της ηπειρωτικής Ελλάδας.
Καζαντζής Γιώργος
«Πόσα οστά χωράνε σε ένα λάκκο; Κατανάλωση και απόθεση ζωικών οστών
στον Αλιάκμονα Βοΐου, θέση Κρυοπήγαδο»
Oι ζωοαρχαιολόγοι επικρίνονται συχνά ότι εστιάζουν περισσότερο σε ζητήματα που αφορούν την οικονομία, την κτηνοτροφία και τη ζωική διαχείριση και λιγότερο σε ζητήματα που αφορούν τόσο στην κατανάλωση της τροφής όσο και στην οικονομική, πολιτιστική και κοινωνική της διάσταση. Αυτό είναι εν μέρει αλήθεια, καθώς κάποια από τα σημαντικότερα προβλήματα, που περιορίζουν τη δυνατότητα του ζωοαρχαιολόγου να εξάγει τέτοιου είδους συμπεράσματα εντοπίζονται στα μικρά μεγέθη ζωοαρχαιολογικών συνόλων, αλλά και στις ταφονομικές “παρεμβάσεις” που αυτά έχουν δεχθεί πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την απόθεσή τους.
Το μεγάλο μέγεθος του ζωοαρχαιολογικού υλικού από την θέση Κρυοπήγαδο του χωριού Αλιάκμων Βοΐου έδωσε τη δυνατότητα για μια εμπεριστατωμένη μελέτη, η οποία αφορά στην οικονομία, στην κτηνοτροφία και στη διαχείριση του ζωικού κεφαλαίου της περιοχής κατά την Εποχή του Χαλκού. Παράλληλα, η πολύ καλή διατήρηση των οστών σε συνδυασμό με τις συστηματικές μεθόδους ανασκαφής και την ξεκάθαρη εικόνα οικιστικών και μη καταλοίπων (ορύγματα-κατοικίες, απορριμματικοί λάκκοι) επέτρεψε μια “κατά χώραν” ανάλυση (spatial analysis) των δεδομένων. Η ανάλυση αυτή αποκάλυψε μια σειρά από ενδιαφέρουσες διαφοροποιήσεις ως προς τις πρακτικές κατανάλωσης και απόθεσης των ζωικών οστών ανάλογα με το είδος, το ανατομικό μέρος, την ηλικία και τη μέθοδο τεμαχισμού. Το γεγονός αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς συμβάλλει στην κατανόηση μοτίβων ανθρώπινης συμπεριφοράς κατά τη διάρκεια μιας πολιτιστικής περιόδου (Εποχή Χαλκού), η οποία έχει χαρακτηριστεί ως μία από τις σημαντικότερες της ανθρώπινης προϊστορίας.
Καλλίνη Χρυσάνθη
«Η παρουσία και χρήση των στοών στη Μακεδονία»
Η χρήση της στοάς είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη σε ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο, κυρίως στις αγορές των πόλεων και σε ιερά. Η δημιουργία της οφείλεται σε πρακτικούς λόγους, καθώς προστατεύει τους ανθρώπους από τις αντίξοες καιρικές συνθήκες, και η ευρεία χρήση της βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με το ελληνικό φυσικό περιβάλλον. Οι αγορές των αρχαίων πόλεων λειτουργούσαν συνήθως ως χώροι συνάθροισης όταν οι καιρικές συνθήκες δεν επέτρεπαν τις συγκεντρώσεις σε ανοιχτούς χώρους, αλλά μπορεί να κάλυπταν και εμπορικές ανάγκες, όταν διέθεταν χώρους που λειτουργούσαν ως καταστήματα. Στα ιερά, εκτός των παραπάνω, εξυπηρετούσαν στη στέγαση των αναθημάτων.
Στους ελληνιστικούς χρόνους παρατηρείται αύξηση στις διαστάσεις των στοών και ποικιλία στη μορφή τους. Μνημειακές στοές χτίζονται από ελληνιστικούς ηγεμόνες σε μεγάλες πόλεις, όπως η στοά του Αττάλου Β΄ στην Αθήνα, ή ανατίθενται σε μεγάλα ιερά, όπως η στοά στο Ιερό των Μεγάλων Θεών στη Σαμοθράκη και η στοά του Αντιγόνου και του Φιλίππου Ε΄ στη Δήλο.
Στις ορεινές αρχαίες πόλεις της δυτικής Μακεδονίας και της Ηπείρου οι στοές αποτελούν βασικό στοιχείο της πολεοδομικής οργάνωσης του χώρου και παρουσιάζουν ποικιλία στη μορφή, από απλά στωικά κτήρια έως και πιο σύνθετα αρχιτεκτονικά οικοδομήματα.
Στο ύψωμα της ακρόπολης της αρχαίας πόλης στο Καστρί το πρώτο οικοδόμημα που συναντά κανείς ανεβαίνοντας από την νοτιοανατολική πύλη είναι μία δωρική στοά. Η στοά είναι χτισμένη στη νοτιοδυτική πλευρά της ακρόπολης της αρχαίας πόλης και σε άμεση επαφή με τον ναό και ένα μεγάλο κτήριο, το επονομαζόμενο «Κεντρικό κτήριο», διαμορφώνουν μία «πλατεία» στο μεγάλο πλάτωμα της ακρόπολης. Η «πλατεία» αυτή βρίσκεται σχεδόν στο κέντρο του χώρου της ακρόπολης και είναι πολύ πιθανό να λειτουργούσε ως χώρος συνάθροισης των πολιτών. Φαίνεται λογικό ανάλογες ανάγκες να κάλυπτε και η στοά, η οποία διαμορφώνει την πρόστασή της προς αυτή την πλατεία. Σύμφωνα με τα σωζόμενα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα η στοά πιθανώς να έφερε εσωτερική κιονοστοιχία και ίσως να είχε τη χρήση και την μορφή προπύλου, χωρίς όμως να υπάρχουν επαρκή ανασκαφικά στοιχεία για να υποστηριχθεί η άποψη αυτή με ασφάλεια.
Καλογηροπούλου Εβίτα
«Θερμικές κατασκευές του Νεολιθικού Οικισμού Αυγής στο ευρύτερο περιβάλλον τους»
Την τελευταία δεκαετία, η στροφή της αρχαιολογικής έρευνας από τις μεγάλες ολιστικές αφηγήσεις στη μελέτη της μικρο-κλίμακας και της αναγνώρισης τοπικών ιδιαιτεροτήτων έχει οδηγήσει στην ανάδειξη ποικίλων και διαφορετικών υλικών μελέτης αλλά και αρχαιολογικών προσεγγίσεων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει προκύψει για την κατανάλωση της τροφής και ευρύτερα της διατροφής, με μικρότερο όμως ενδιαφέρον στη μελέτη των ίδιων των μαγειρικών πρακτικών. Μέσα σε αυτό το ερευνητικό πλαίσιο θα επιχειρηθεί η παρουσίαση των μαγειρικών κατασκευών από τη νεολιθική θέση Αυγή Καστοριάς. Στόχος της ανακοίνωσης είναι η παρουσίαση των μορφολογικών χαρακτηριστικών των μαγειρικών κατασκευών που έχουν εντοπιστεί στον οικισμό, η ανάλυση της χωρικής τους διασποράς και μια συζήτηση για τις μαγειρικές πρακτικές που αναγνωρίζονται από τη μελέτη του συγκεκριμένου υλικού. Επιδιώκεται, έτσι, μια ανάλυση που θα αναδείξει τη δυναμική συμβολή της νεολιθικής «κουζίνας» στην οργάνωση της καθημερινότητας και στη διαμόρφωση των κοινωνικών δομών στον υπό εξέταση οικισμό. Παράλληλα θα πραγματοποιηθεί συγκριτική μελέτη με άλλες σύγχρονες θέσεις της Δυτικής Μακεδονίας.
Καραμήτρου-Μεντεσίδη Γεωργία
«Μαυροπηγή Εορδαίας: ‘Χαλκά μακεδονικά’ σε ταφές αρχαϊκών χρόνων»
Κατά το 2011 στη Μαυροπηγή και συγκεκριμένα στον ενιαίο αρχαιολογικό χώρο των θέσεων Μικρό Λιβάδι και Ίσιωμα, οι ανασκαφικές δραστηριότητες έλαβαν τη μεγαλύτερη δυνατή έκταση, ένταση και διάρκεια στο χώρο επέκτασης του λιγνιτωρυχείου (Β-Δυτικού Πεδίου) της ΔΕΗ Α.Ε., το οποίο απειλούσε πλέον ανθρώπους και αρχαιότητες, λόγω και της επικίνδυνης ρηγμάτωσης. Στις θέσεις αυτές αποκαλύψαμε μικρές οικιστικές εγκαταστάσεις με ένταξη στη Νεολιθική Εποχή, στην Αρχαϊκή, Κλασική, Ελληνιστική και Ρωμαϊκή Εποχή, ενώ από κεραμεική δηλώνει διαλυμένες επιχώσεις Ύστερης Εποχής Χαλκού και Εποχής Σιδήρου. Η ταφική χρήση καλύπτει αντίστοιχα τις εποχές αυτές, ωστόσο οι ανασκαφές μας απεκάλυψαν νεκροταφεία ανά συστάδες δεκάδων ταφών κυρίως της Αρχαϊκής Εποχής.
Από τις συνολικά τρεις εκατοντάδες, περίπου, ταφές, των ετών 2008 έως 2012, οι περισσότερες ανήκαν στην Αρχαϊκή Εποχή (6ος αιώνας έως το 480 π.Χ.) και έδωσαν πλήθος μεταλλικών αντικειμένων, κοσμημάτων και εξαρτημάτων ένδυσης, ορισμένα εκ των οποίων αποτελούν άγνωστους τύπους ή συμπληρώνουν τους ήδη γνωστούς και εντάσσονται στην κατηγορία των λεγόμενων ‘χαλκών μακεδονικών’.
Στην παρουσίαση εξετάζονται οι οκτώσχημες πόρπες, τα ψέλια στα χέρια και στα πόδια, τα περίαπτα, οι ψήφοι, τα ενώτια, οι διπλές και οι μονές περόνες σε σύγκριση με δείγματα και από άλλα νεκροταφεία της Βόρειας Ελλάδας και γειτονικών χωρών. Για τις χάλκινες οκτώσχημες πόρπες αποδεικνύουμε ότι επιβιώνουν έως τις αρχές του 5ου αι. π.Χ. και όχι μεταγενέστερα μετά από αναχρονολόγηση παλαιών ευρημάτων από τη νεκρόπολη Κοζάνης και για τα ψέλια διαπιστώσαμε ποιοι τύποι ανήκουν στα αρχαϊκά χρόνια. Τα περίαπτα, λίγα σε αριθμό, επιβιώνουν τον 6ο αι. π.Χ. σε συγκεκριμένους τύπους, όπως και οι ψήφοι, αλλά με μεγαλύτερη ποικιλία σχημάτων. Στα ενώτια αναγνωρίζουμε ιδιαίτερους τύπους, σπάνιους στα νεκροταφεία εντός και εκτός Ελλάδας, με κωνικό-κολουροκωνικό σώμα και το στενότερο μέρος προς τα κάτω, συμπαγή ή με πήλινο πυρήνα, άλλο τύπο από σπειροειδή σωληνίσκο, ενώ εντοπίσαμε και κωνικά ενώτια σε χρυσό και άργυρο. Οι χάλκινες διπλές περόνες και λίγες σιδερένιες με τριγωνική κεφαλή είναι πολυπληθείς, λίγες είναι με κεφαλή σε σχήμα ημικυκλικό και ημικυκλικό και συστροφή στους ώμους και πιο λίγες με κεφαλή σε σχήμα Ω, με κυματοειδή κεφαλή, με σταυρόσχημη και στέλεχος από στριφτό σύρμα. Διαπιστώσαμε την ύπαρξη ενός τύπου χάλκινης διπλής περόνης με ενωμένες στην αρχή τους τις βελόνες, του οποίου ένα δείγμα είχε προέλθει από το Μικρόκαστρο το 1959, δεύτερο αποτελούσε παράδοση από την Αγία Παρασκευή και ανασκαφικά εντοπίσαμε δείγμα σε μικρότερο μέγεθος στη Μεταμόρφωση με οκτώσχημο εξάρτημα περασμένο στην κεφαλή και ένα σιδερένιο στην Αιανή. Ο εντοπισμός ενός σε διάσπαρτα ευρήματα στον Άγιο Χριστόφορο-Καρυοχώρι και τριών σε δύο ταφές και στη συνέχεια σε περισσότερες ταφές στη Μαυροπηγή σε μικρό και μεγάλο μέγεθος, μας οδήγησε στην αναγνώριση νέου τύπου διπλής περόνης, η οποία φοριόταν σε συνδυασμό με το οκτώσχημο εξάρτημα και αποτελεί μοναδικό είδος της περιοχής –άγνωστο σε μας από άλλα νεκροταφεία.
Ο συντηρητισμός με επιβίωση τύπων ‘χαλκών μακεδονικών’ στον 6ο αι. π.Χ. και έως τις αρχές του 5ου, αλλά όχι μεταγενέστερα, ήταν αρχική μας διαπίστωση για τα νεκροταφεία και τις συστάδες ταφών στη Μαυροπηγή και τούτο θελήσαμε να αναδείξουμε με την παραπάνω μελέτη. Όπως ήδη έχουμε συμπεράνει πρόκειται για αγροτοποιμενικές κοινότητες, για κατοίκους εποχιακών εγκαταστάσεων στο χώρο, οι οποίοι είναι δεμένοι με την παράδοση και τούτο αποτυπώνεται στα οικιστικά κατάλοιπα που δεν απέχουν από τις ταφές, στην κεραμεική, στα μεταλλικά είδη των κοσμημάτων και εξαρτημάτων ένδυσης και γενικώς στα έθιμα ταφής, ακόμη και στον ενταφιασμό κάποιων με τα ζώα τους.
Καραμήτρου-Μεντεσίδη Γεωργία
«Ελάτη Κοζάνης: Μυκηναϊκοί και Πρωτογεωμετρικοί τάφοι στη θέση Λογκάς»
Η μυκηναϊκή παρουσία στον Νομό Κοζάνης και ιδιαίτερα στο μέσο ρου του Αλιάκμονα και στην Αιανή έχει διαπιστωθεί ήδη από τη δεκαετία του 1980. Το 1988 σε τομή 2Χ2 μ. στη βασιλική νεκρόπολη της θέσης Λειβάδια Αιανής αποκαλύψαμε όστρακα 80 περίπου αγγείων με αμαυρόχρωμη διακόσμηση, καθώς και 10 μυκηναϊκών, στη συνέχεια και έως το 2008-9 ολοκληρώσαμε την έρευνα οικιστικών καταλοίπων και νεκροταφείου 41 ταφών της Ύστερης Εποχής Χαλκού με πλήθος μυκηναϊκών ευρημάτων. Πολύ γρήγορα αυξήθηκε ο αριθμός των θέσεων, ανήλθε στις 28, με μυκηναϊκά ευρήματα προερχόμενα είτε από τάφους είτε από οικιστικά κατάλοιπα.
Στην Ελάτη είναι γνωστός, πλέον, ο τεράστιος αρχαιολογικός χώρος στη θέση Λογκάς, ο οποίος εκτεινόταν σε 455 στρέμματα, δεξιά του ρου του Αλιάκμονα, αλλά μας δόθηκε η δυνατότητα ανασκαφής λίγων στρεμμάτων, συνολικά σε όλους τους τομείς μόλις σε 17.875 τ.μ. σε διάρκεια 18 μηνών και 11 ημερών εργασίας στο πεδίο και σήμερα βρίσκεται εντός του τεχνητού φράγματος Ιλαρίωνα της ΔΕΗ Α.Ε. Κατά μήκος της ροής του ποταμού, στον άξονα περίπου βορρά-νότου, διαπιστώσαμε το εύρος του νεκροταφείου σε έκταση δεκάδων στρεμμάτων, αφού από δοκιμαστικές τομές το εντοπίσαμε σε 46.608,31 στρέμματα (ήταν σαφώς μεγαλύτερο) και προλάβαμε την ανασκαφή σε 6.725 τμ. Μόλις τα έτη 2011, 2012 και μετά από δοκιμαστικές τομές χαμηλά προς το ποτάμι και σε απόσταση 520 μ. από τα οικιστικά κατάλοιπα του επικλινούς των λόφων στα ανατολικά, ερευνήσαμε 231 περιβόλους με 355 ταφές σε σύνολο 429 ταφών με ένταξη στην ΠΕΧ-ΜΕΧ, πλην επτά ταφών έξι αγγείων και διάσπαρτων αντικειμένων με ένταξη στα αρχαϊκά-κλασικά και ελληνιστικά χρόνια. Το νεκροταφείο αποδείχθηκε ενιαίο και στο νότιο άκρο της λεκάνης, που απέχει 403 μ., εντοπίσαμε άλλες 54 ταφές, εκ των οποίων οι 23 εντάσσονταν στην Ύστερη Εποχή Χαλκού, λίγες μεταγενέστερα και στην Πρώιμη Εποχή Σιδήρου.
Από τις 23 κιβωτιόσχημες από λίθινες πλάκες μία ήταν ακτέριστη και οι υπόλοιπες περιείχαν κοσμήματα και πήλινα αγγεία. Στα 47 πήλινα αγγεία πιο προσφιλή είναι το κύπελλο, η πρόχους, ο αμφορέας αλλά και η μυκηναϊκή υψίποδη κύλικα, σχήμα συχνό πλέον στην περιοχή, αφού έχει εντοπιστεί και σε άλλες παραποτάμιες θέσεις. Επτά ταφές περιείχαν σε σύνολο δώδεκα κύλικες, μάλιστα τρεις έφεραν μόνο μυκηναϊκές κύλικες και δύο έφεραν και άλλο ένα μυκηναϊκό αγγείο. Στους Νομούς Κοζάνης και Γρεβενών έχουν εντοπιστεί άλλες οκτώ κύλικες (ακέραιες και κομμάτια) με ένταξη στην ΥΕ ΙΙΙΓ, ενώ από στη νεκρόπολη Κοζάνης είχαν βρεθεί όστρακα δύο πρωιμότερων και βέβαια στην Αιανή, σώμα μιας της ίδιας εποχής και τρεις με ένταξη στην ΥΕ ΙΙΙΑ και την Άνω Κώμη όστρακα περισσότερων και όμοια ένταξη. Πολλές ταφές περιείχαν χειροποίητα εγχώρια αγγεία και χάλκινα κοσμήματα, τα οποία τις εντάσσουν μεταγενέστερα στην Πρώιμη Εποχή Σιδήρου ή στην Πρωτογεωμετρική Εποχή και έτσι μας δίνουν στοιχεία για την πολιτιστική ταυτότητα μιας μεταβατικής εποχής.
Οι κύλικες, τα κύπελα, οι σκύφοι και οι ασκοί είναι αγγεία του μυκηναϊκού ρεπερτορίου, έχουν εντοπιστεί σε αρκετές θέσεις τα τελευταία χρόνια, ενώ κάποια δείγματα είναι γνωστά από παλαιά. Οι κύλικες της Ελάτης, όλες υψίποδες με εξαίρεση μία, είναι τροχήλατες και χειροποίητες και ανήκουν στον τύπο της κύλικας με κωνικό σώμα. Ωστόσο, υπάρχει ποικιλία στο μέγεθος, στη διακόσμηση, ακόμη και κάποιες παραλλαγές στο σχήμα, μολονότι εντάσσονται στην ΥΕ ΙΙΙΓ περίοδο και δεν απέχουν μεταξύ τους χρονολογικά. Οι κύλικες της Ελάτης φέρουν πλούσια διακόσμηση με σχετική ποικιλία μοτίβων και η σύγκριση με κύλικες από γειτονικές περιοχές -ιδιαίτερα από τη Θεσσαλία, την Ήπειρο και τα Ιόνια νησιά- καταδεικνύει ομοιότητες και διαφορές. Θεωρούμε δεδομένες τις επιρροές, αλλά δεν μπορούμε να αποκλείουμε και την ανάπτυξη μιας τοπικής παραγωγής. Η άποψή μας ότι αποτελούν προϊόντα τοπικής παραγωγής και μάλιστα διαφορετικών κέντρων-τόπων στηρίζεται στο γεγονός αφενός ότι κανένα δείγμα δεν είναι πανομοιότυπο με ένα άλλο, ούτε στο σχήμα ούτε στη διακόσμηση και αφετέρου στην καλή έως άριστη -ανεξίτηλη θα λέγαμε- γραπτή διακόσμηση ορισμένων, η οποία δεν παρατηρείται στα δείγματα της Δυτικής Θεσσαλίας και της Ηπείρου.
Οι κύλικες και τα υπόλοιπα μυκηναϊκά αγγεία αποτελούν αντικείμενα πολιτιστικών ανταλλαγών, επικοινωνίας αλλά και μετακινήσεων πληθυσμών, φορέων αντίστοιχων αγαθών. Παράγονται σε μικρά τοπικά εργαστήρια, είναι χρήσιμα για κάθε νοικοκυριό και ως αγαπημένο ποτήρι θεωρείται αναγκαίο να συνοδεύσουν τον κάτοχο στην άλλη ζωή, ακόμη και αν λείπει κάποια λαβή ή και το πόδι. Σχετικά με τη χρήση των κυλίκων εν ζωή, είναι προφανές ότι εντάσσονται στα επιτραπέζια αγγεία πόσης κρασιού ή νερού, ακόμη και γάλατος, τα οποία μαζί με άλλα σχήματα προτιμώνται και διαδίδονται στη βόρεια Ελλάδα κατά την Ύστερη Εποχή Χαλκού. Τα ευρήματα της Ελάτης εμπλουτίζουν με νέα στοιχεία την έρευνα για τη μυκηναϊκή παρουσία διαχρονικά στην περιοχή του μέσου ρου του Αλιάκμονα, την οποία γνωρίζαμε από ευρήματα της Αιανής κυρίως κατά δύο αιώνες προγενέστερα, και ενδυναμώνουν την άποψή μας ότι ο μυκηναϊκός κόσμος δεν είχε ακραίο όριό του προς βορράν τη Θεσσαλία, αλλά εκτεινόταν ακόμα βορειότερα και δεν ήταν αποκομμένος από τη Δυτική Μακεδονία.
Κλουκίνας Δημήτρης
«Μελέτη οικοδομικών πηλών από τις νεολιθικές θέσεις της Αυγής και της Κορομηλιάς ΠΕ Καστοριάς»
Οι οικοδομικοί πηλοί από ανωδομές οικιών και συναφών κατασκευών αποτελούν μία από τις σταθερές και πολυπληθέστερες κατηγορίες ευρημάτων που απαντούν στα προϊστορικά σύνολα της Βόρειας Ελλάδας. Παρόλα αυτά, ο βαθμός αξιοποίησης των αναλυτικών και ερευνητικών δυνατοτήτων του υλικού παραμένει αντιστρόφως ανάλογος με τη διαθεσιμότητά του. Το γεγονός αυτό, οφείλεται, εν πολλοίς, στην απουσία ενός σαφώς οριοθετημένου θεωρητικού και μεθοδολογικού πλαισίου για την συστηματική ανάλυση των οικοδομικών καταλοίπων ως τεχνολογικών και κοινωνικών προϊόντων.
Στόχος της παρούσας ανακοίνωσης είναι να προταθεί μία σειρά ερευνητικών ερωτημάτων και αναλυτικών εργαλείων που θα συντελέσουν στην ανάδειξη των πολύπλευρων δυνατοτήτων του υλικού. Αυτές αφορούν όχι μόνο στην αποκατάσταση της οικοδομικής τεχνολογίας (εκμετάλλευση και μετασχηματισμός πρώτων υλών, τεχνικές κατασκευής κ.ά.), αλλά και στην πληρέστερη κατανόηση των κοινωνικών της προεκτάσεων. Προκειμένου αυτό να επιτευχθεί, θα παρουσιαστούν τα αποτελέσματα της μελέτης των οικοδομικών πηλών από το νεολιθικό οικισμό Αυγής Καστοριάς, ενώ θα πραγματοποιηθεί και μία πρώτη προσέγγιση των αποτελεσμάτων της εν εξελίξει μελέτης υλικού από την γειτονική νεολιθική θέση της Κορομηλιάς.
Κωνσταντινίδη Χαρά
«Κοινές αισθητικές αντιλήψεις σε Μακεδονία και Λέσβο στο δεύτερο μισό του 14ου αιώνα»
Στην ανακοίνωση αναπτύσσεται η άποψη ότι η υστεροβυζαντινή τέχνη στην Λέσβο ακολουθεί τη βυζαντινή παράδοση, την εμβολιασμένη με φραγκικές επιδράσεις και συνδέεται με τις αισθητικές αντιλήψεις, τις οποίες εκπέμπουν τα παλαιολόγεια έργα της Κωνσταντινούπολης, του ευρύτερου γεωγραφικού χώρου της Μακεδονίας και της πόλης της Καστοριάς. Τα κοινά εκφραστικά μέσα συνίστανται κυρίως από τεχνοτροπικά στοιχεία γνωστά στη γλώσσα της παλαιολόγειας ζωγραφικής και γλυπτικής.
Κατά τους ταραχώδεις καιρούς του δεύτερου μισού του 14ου αιώνα, αν και δεν είναι εφικτό να ορισθούν με ακρίβεια οι δαιδαλώδεις διακινήσεις των ποικίλων αισθητικών εκφράσεων που συμπλέκονται μέσα στα εδάφη της συρρικνωμένης βυζαντινής αυτοκρατορίας, ενδυναμώνεται εντούτοις η άποψη ότι η αφετηρία των διαδρομών της ζωγραφικής και της γλυπτικής τέχνης ορμάται κυρίως από τα καλλιτεχνικά εργαστήρια της Κωνσταντινούπολης των Παλαιολόγων.
Lera Petrika, Οικονομίδης Σταύρος, Παπαγιάννης Άρης, Τσώνος Άκης
«Μια πρώτη προσέγγιση στο Έργο της Ελληνοαλβανικής Αρχαιολογικής Αποστολής στη δυτική Μεγάλη Πρέσπα, κατά το έτος 2016»
Στόχος της ανακοίνωσης είναι η πρώτη προβολή των αρχαιολογικών αποτελεσμάτων της Ελληνοαλβανικής Αρχαιολογικής Αποστολής στον αλβανικό τομέα της Μεγάλης Πρέσπας, κατά το έτος 2016, έτσι όπως αυτά προκύπτουν από την αρχαιολογική ανασκαφή, τις έρευνες επιφανείας και την εκτίμηση των πρόσφατων ευρημάτων. Ο διαχρονικός χαρακτήρας της νησίδας Μάλιγκραντ, καθώς και το ενδιαφέρον που συνεκτιμάται με έρευνα στις όμορες με αυτήν ακτογραμμές, καθιστούν τα νέα αρχαιολογικά και τοπογραφικά στοιχεία καθοριστικά για την κατανόηση της Προϊστορίας και της Ιστορίας των Βαλκανίων.
Λυκιαρδοπούλου-Πέτρου Μαρίνα
«Οι κλίβανοι του Πολυμύλου Κοζάνης: Τεκμηρίωση και συντήρηση
πριν την κατάχωσή τους»
Η ανακοίνωση περιγράφει, κατά στάδιο, την μερική συντήρηση και αναστήλωση του εσωτερικού του θαλάμου καύσεως των κλιβάνων, δηλαδή την αφαίρεση και συγκέντρωση του πεσμένου υλικού, τη συγκόλληση τμημάτων, όπου αυτό ήταν δυνατόν, τη στερέωση, όπου αυτό κρίθηκε απαραίτητο, για τη συγκέντρωση όσο το δυνατόν περισσότερων πληροφοριών και την πληρέστερη τεκμηρίωση. Τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν προέκυψαν από εμπεριστατωμένη μελέτη, η οποία προηγήθηκε των εργασιών και συντάχθηκε από την ομιλούσα και τον χημικό μηχανικό Δημήτρη Χαραλάμπους, όταν είχε αποφασισθεί η διατήρησή τους in situ.
Οι εργασίες αποκάλυψαν τις επιφάνειες των πλευρικών τοιχωμάτων των θαλάμων καύσεως, των τοιχίων, καθώς και του δαπέδου. Αποκαταστάθηκαν μερικώς οι αψίδες των κεντρικών διαδρόμων και αποκαλύφθηκε η είσοδος.
Μοσχάκης Κώστας
«Ανάγλυφη κεραμική από την Εορδαία»
Μετά την ανασκαφή της ελληνιστικής πόλης των Πετρών στην βόρεια Εορδαία, ακολούθησαν αυτές στο Φιλώτα και στον Πολύμυλο, οι οποίες έδωσαν ικανοποιητικό αριθμό ανάγλυφων αγγείω,ν καθώς και σοβαρές ενδείξεις για την λειτουργία κεραμικών εργαστηρίων κατά την διάρκεια των ελληνιστικών χρόνων. Οι νεότερες, αλλά και ιδιαίτερα εκτεταμένες, ανασκαφές στη Μαυροπηγή Εορδαίας μας παρέχουν το νεότερο υλικό από την περιοχή, καθώς και μία παλιά παράδοση εξαιρετικά μεγάλου αριθμού ανάγλυφων οστράκων από το Φαράγγι.
Στην εργασία αυτή θα παρουσιαστεί το νέο υλικό από τις παραπάνω θέσεις και θα γίνει προσπάθεια ένταξής τους στο ευρύτερο πλαίσιο παραγωγής της συγκεκριμένης κεραμικής στη Δυτική και την κεντρική Μακεδονία.
Μπεκιάρης Τάσος
«Τριπτά αντικείμενα από νεολιθικές κοινότητες της ΠΕ Καστοριάς»
Η παρούσα ανακοίνωση εστιάζει στις τριπτές λιθοτεχνίες νεολιθικών κοινοτήτων της Περιφερειακής Ενότητας Καστοριάς. Επιδιώκει να διερευνήσει τους πολύμορφους τρόπους με τους οποίους οι νεολιθικοί άνθρωποι παράγουν, καταναλώνουν και νοηματοδοτούν τα τριπτά προϊόντα μέσα σε διαφορετικές κοινωνικές συγκυρίες. Εφαλτήριο για τη συζήτηση αποτελεί το άφθονο τριπτό υλικό που αποκαλύφθηκε στις ανασκαφές 2002-2008 της Νεολιθικής Αυγής (ΜΝ-ΝΝ). Συγκριτικά θα χρησιμοποιηθεί το τριπτό υλικό από τις πρόσφατες ανασκαφές στη Νεολιθική Κορομηλιά (ΝΝ), του οποίου η μελέτη είναι σε εξέλιξη, καθώς και δημοσιεύσεις σχετικά με τα τριπτά τεχνουργήματα του λιμναίου Νεολιθικού Δισπηλιού (MN-NN).
Οικονομίδης Σταύρος
«Μεταξύ Δεάβολη και Αλιάκμονα: Διακινήσεις μετάλλων στα ΝΑ Βαλκάνια μεταξύ της 2ης και της 1ης χιλιετίας π.Χ.»
Η ανακοίνωση σκοπό έχει την παρουσίαση μιας ιδιαίτερης γεωγραφικής περιοχής των Βαλκανίων, η οποία ορίζεται από τους ποταμούς Δεάβολη και Αλιάκμονα. Είναι μεταξύ των δύο αυτών ποταμών που ενδιαφέρουσες δυναμικές αναπτύσσονται στα τέλη της 2ης και στις αρχές της 1ης χιλιετίας π. Χ. και μέσα από κοινωνικές και πολιτισμικές ζυμώσεις προωθούν την ανάπτυξη μιας «μεταλλουργικής κοινής» στα ευρύτερα Βαλκάνια, ως προϊόν μιας μακραίωνης διάδρασης και ως αποτέλεσμα της νεοφανούς εθνογένεσης Μακεδόνων και Ιλλυριών.
Η εξόρυξη μετάλλων, η επεξεργασία τους και η διακίνησή τους περιγράφεται εδώ, προκειμένου να αναζητηθούν αιτίες και αποτελέσματα των νέων συνθηκών, οι οποίες διαμορφώνονται στα ΝΔ Βαλκάνια στην αυγή της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου.
Σαρρηγιαννίδου Χαρά, Γκιμουρτζίνα Αμαλία
«Ο διάκοσμος του αρχοντικού Τσιατσιαπά Καστοριάς. Ολοκλήρωση της συντήρησης και προοπτικές ένταξης του αρχοντικού στη σύγχρονη ζωή της πόλης»
Το αρχοντικό Μόραλη ή Τσιατσιαπά βρίσκεται στην παραδοσιακή περιοχή Απόζαρι Καστοριάς, αποτελεί ένα λαμπρό δείγμα της κοσμικής αρχιτεκτονικής του 18ου αι. και αντανακλά την οικονομική ευρωστία της εμπορικής τάξης, η οποία ακμάζει εξαιτίας των νέων κοινωνικών, οικονομικών και πνευματικών συνθηκών. Στο δεύτερο όροφο του αρχοντικού διατηρείται το μεγαλύτερο μέρος του ζωγραφικού διακόσμου, ο οποίος χρονολογείται στα 1798 και καταλαμβάνει τις επιφάνειες των τοίχων, αλλά και όλες τις ξύλινες κατασκευές, όπως τα ταβάνια, τις μεσάντρες και τις θύρες.
Σκοπός της παρούσας ανακοίνωσης είναι να διερευνήσει τη θεματολογία, καθώς και τις αισθητικές και καλλιτεχνικές τάσεις του ζωγραφικού διακόσμου στους τοίχους και στις ξύλινες κατασκευές του αρχοντικού, με παράλληλη αναφορά συγγενικών παραδειγμάτων σε κοσμικά κτίρια της εποχής. Επιπλέον, θα παρουσιαστούν συνοπτικά οι εργασίες συντήρησης που ολοκληρώθηκαν το 2015 με αυτεπιστασία από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Καστοριάς στο πλαίσιο της ενταγμένης στο ΕΣΠΑ πράξης «Συντήρηση τοιχογραφιώνκαι ξύλινων κατασκευώναρχοντικού Τσιατσιαπάστην περιοχή Απόζαρι Καστοριάς». Τέλος, θα ανιχνευτούν οι νέες προοπτικές, οι οποίες δημιουργούνται για την ένταξη του αρχοντικού στη σύγχρονη ζωή της Καστοριάς, καθώςη αρχοντική οικία με την ολοκλήρωση της συντήρησης και της αποκατάστασή της θα καταστεί στο προσεχές διάστημα επισκέψιμη για το κοινό και θα μπορεί να λειτουργήσει ως χώρος ποικίλων επικοινωνιακών, εκπαιδευτικών και ψυχαγωγικών δράσεων.
Σίσιου Γιάννης
«Ο κοιμητηριακός χαρακτήρας του ναού του Αγίου Γεωργίου του Βουνού»
Η έρευνα και η μελέτη του ζωγραφικού διακόσμου που έγινε με αφορμή την ολοκλήρωση της συντήρησής του, έφερε στο φως νέα στοιχεία, τα οποία περιγράφουν τον χαρακτήρα του μνημείου και το εντάσσουν στα σπουδαία έργα της καλλιτεχνικής σχολής της Καστοριάς. Έτσι διαπιστώθηκε ότι το εικονογραφικό πρόγραμμα που σχετίζεται με την αρχική διακόσμηση του ναού εξελίσσεται σε τέσσερις ζώνες. Στην πρώτη ζώνη παριστάνονται ολόσωμες μορφές αγίων, στη δεύτερη προτομές αγίων μέσα σε μετάλλια, στην τρίτη ο κύκλος των Μεγάλων Εορτών και στην ανώτερη οι στηθαίες μορφές των προφητών. Η τεχνοτροπική ανάλυση αυτής της ζωγραφικής μας οδήγησε στην χρονολόγησή της στη δεκαετία 1360-1370.
Στο πρόγραμμα έγινε προσπάθεια να συμπεριληφθούν όλες οι σκηνές του δωδεκαόρτου. Εκτός από τις δέκα που σώζονται εντός του ναού αποκαλύφθηκε ότι στην δυτική όψη σώζεται η Πεντηκοστή κάτω από το νεώτερο στρώμα, στο οποίο παρουσιάζεται επίσης το ίδιο θέμα. Παρομοίως υποθέτουμε ότι και η Βάπτιση υπήρχε ως σκηνή στη νότια όψη, στο ίδιο ακριβώς σημείο που ανιστορήθηκε και στα τέλη του 16ου αιώνα.
Ως κυρίαρχη παράσταση μετά την ολοκλήρωση της συντήρησης αναδείχθηκε η Σταύρωση, η οποία βρίσκεται στον βόρειο τοίχο. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της μας οδήγησαν στη σκέψη της έρευνας στο δάπεδο, όπου αποκαλύφθηκε η ταφή μιας νεαρής κοπέλας. Στη σύνθεση της Σταύρωσης, που τοποθετήθηκε πάνω από την ταφή, παριστάνονται τρεις σταυροί, στον κεντρικό ο Χριστός και στους άλλους δύο οι ληστές. Η επιγραφή πάνω από το κεφάλι του Χριστού φέρει τον τίτλο ο βασιλεύς της δόξης, ενώ αυτή πάνω από το κεφάλι του Δυσμά με το φωτοστέφανο φέρει τον τίτλο ο Δίκαιος ληστής. Τον κάθε ληστή τον κτυπούν με ξύλα δύο νεαροί δήμιοι. Επειδή η σκηνή βρίσκεται πάνω από τάφο, το μήνυμα που μεταφέρεται είναι σωτηριολογικό και συγχρόνως υποδεικνύεται η θριαμβευτική νικητήρια σημασία του Σταυρού. Πάνω από την Σταύρωση εικονίζεται και ο προφήτης Ελισαίος, ο οποίος ανέστησε ένα παιδί με την πνοή του. Τα περισσότερα στοιχεία για τον διάλογο του Χριστού με τους ληστές τα βρίσκουμε στο Κατά Λουκάν ευαγγέλιο, ενώ τα ονόματά τους αναφέρονται στα απόκρυφα της Καινής Διαθήκης. Το κείμενο, όμως, που ερμηνεύει με τον καλύτερο τρόπο το μήνυμα αυτής της Σταύρωσης είναι ο λόγος του Ιωάννου του Χρυσοστόμου εις τον Σταυρόν και τον ληστήν.
Σκρέκα Ανδρομάχη
«Οι τοιχογραφίες της Παναγίας της ενορίας Αγίων Αναργύρων Καστοριάς και η ένταξή τους στη ζωγραφική της πόλης»
Η παρούσα εργασία ασχολείται με τον τοιχογραφικό διάκοσμο του ναού της Παναγίας στην ενορία Αγίων Αναργύρων, όπως αποκαλύφθηκε μετά τις εργασίες αποκατάστασης του μνημείου και συντήρησης των τοιχογραφιών του στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2007-2013. Ο μονόχωρος ξυλόστεγος ναός βρίσκεται στην περιοχή του Ξενία, πλησίον του Βυζαντινού Μουσείου Καστοριάς και εντός της βυζαντινής οχύρωσης της πόλης. Άγνωστη παραμένει η χρονολογία οικοδόμησης του μνημείου, καθώς απουσιάζουν σχετικές πληροφορίες. Ο κυρίως ναός ανακαινίζεται πλήρως εκτός του ανατολικού τοίχου, μετά από εκτεταμένη φθορά, το Σεπτέμβριο του 1634. Σε επόμενη οικοδομική φάση στις 25 Απριλίου 1657 προστίθεται πλάγιος νάρθηκας σε μεσοτοιχία με το βόρειο τοίχο του ναού, λόγω της ιδιαίτερης γεωμορφολογίας του εδάφους.
Το εσωτερικό του μνημείου διακοσμείται με τοιχογραφίες εξ ολοκλήρου ή αποσπασματικά σωζόμενες. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι παραστάσεις του ανατολικού τοίχου του κυρίως ναού που ανήκουν στην πρώτη φάση διακόσμησης και αποτελούν έργο ενός ανώνυμου ζωγράφου. Οι τοιχογραφίες αυτές, που διακρίνονται για την ποιότητά τους, κατατάσσουν το μνημείο στα αξιόλογα ζωγραφικά σύνολα της πόλης των μέσων του 16ου αιώνα. Επιπλέον, αποκαλύφθηκαν και νέες απεικονίσεις από τη φάση της ανακαίνισης του 17ου αιώνα, μεταξύ των οποίων και ένα χάραγμα του 1741/2 στο βάθος παράστασης με ενθύμηση καιρικού φαινομένου.
Σκρέκα Ανδρομάχη, Γκιμουρτζίνα Αμαλία, Πλιάτσιου Περιστέρα, Τζιαναμπέτης Κώστας
«Έργα συντήρησης στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2007-2013 στην Π.Ε Κοζάνης»
Τον Νοέμβριο του 2014 μετά την εφαρμογή του νέου οργανογράμματος του ΥΠ.ΠΟ.Α. ανατέθηκε στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Καστοριάς η ολοκλήρωση τριών έργων στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2007-2013 στην Περιφεριακή Ενότητα Κοζάνης. Τα εν λόγω έργα είχαν αρχικά ενταχθεί στο πρόγραμμα από την 17η ΕΒΑ και για την ολοκλήρωσή τους συνέβαλαν τόσο η ΕΦΑ Κοζάνης, στην οποία και παραδόθηκαν, όσο και το προσωπικό της ΕΦΑ Γρεβενών.
Οι εργασίες αφορούσαν στη συντήρηση των τοιχογραφιών και του δαπέδου δυο μνημείων της Αιανής, τα οποία είχαν υποστεί εκτεταμένες φθορές και από τις σεισμικές δονήσεις που έπληξαν την περιοχή το 1995 και το 2013. Πρόκειται για το ναό του Αγίου Νικολάου, μονόχωρου ναού που οικοδομήθηκε το 1552 με σύγχρονες τοιχογραφίες, έργο του ζωγράφου Ζαχαρία, και το ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο κέντρο της Αιανής, ο οποίος οικοδομήθηκε στα μέσα του 12ου αιώνα και το εσωτερικό του είναι κατάγραφο με τοιχογραφίες του 12ου, 16ου, 18ου, έργο του ζωγράφου Πάνου εξ Ιωαννίνων και με επιζωγραφήσεις του 1877 από το Σαμαριναίο ζωγράφο Δημήτριο Αδάμ Πιτένη.
Τέλος, στο κέντρο της Κοζάνης ολοκληρώθηκε η αποκατάσταση του Αρχοντικού Γρηγορίου Βούρκα, διώροφου αρχοντικού με υπόγειο που οικοδομήθηκε το 1743, εξαιρετικό δείγμα της αρχιτεκτονικής της Δυτικής Μακεδονίας, που φέρει τοιχογραφίες και αξιόλογα ξύλινα διακοσμητικά στοιχεία με ζωγραφικό διάκοσμο. Στόχος της ανακοίνωσης είναι να παρουσιάσει τις εργασίες συντήρησης στα τρία αυτά έργα και τα όποια συμπεράσματα προέκυψαν μέσα από αυτές.
Σκρέκα Ανδρομάχη, Σαρρηγιαννίδου Χαρά, Τσάμη Χριστίνα
«Εμπλουτισμός των ψηφιακών συλλογών των κινητών μνημείων της ΕΦΑ Καστοριάς στο πλαίσιο συγχρηματοδοτούμενου έργου της Δ/νσης Εθνικού Αρχείου Μνημείων του ΥΠ.ΠΟ.Α.»
Σκοπός της παρούσας ανακοίνωσης είναι να παρουσιάσει συνοπτικά τη συμμετοχή της Εφορείας Αρχαιοτήτων Καστοριάς στην υλοποίηση του έργου «Εμπλουτισμός των Ψηφιακών Συλλογών των Κινητών Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού και Ανάπτυξη Νέου Πληροφοριακού Συστήματος του Εθνικού Αρχείου Μνημείων» με δικαιούχο τη Διεύθυνση Εθνικού Αρχείου Μνημείων, έργου ενταγμένου στο επιχειρησιακό πρόγραμμα Ψηφιακή Σύγκλιση 2007-2013.
Αρχικά διατυπώνονται ορισμένες εισαγωγικές σκέψεις σχετικά με τη συμβολή της ψηφιοποίησης των πολιτιστικών συλλογών στην πλήρη επιστημονική τεκμηρίωση, καθώς και σε άλλους τομείς της πολιτιστικής διαχείρισης, όπως στην προβολή και ανάδειξη των μνημείων, στη διατήρηση και τη συντήρηση του πολιτιστικού αποθέματος, αλλά και στην έρευνα και την εξάπλωση της γνώσης. Στη συνέχεια γίνεται αναφορά στους κύριους στόχους του πληροφοριακού συστήματος του Εθνικού Αρχείου Μνημείων και στα βασικά πεδία καταγραφής που περιλαμβάνονται. Τέλος, η ανακοίνωση εστιάζει στην αποτίμηση του έργου με την παρουσίαση ποσοτικών στοιχείων καταγραφής και ψηφιοποίησης των συλλογών της Εφορείας Αρχαιοτήτων Καστοριάς με παράλληλη αναφορά στα προσδοκώμενα αποτελέσματα σχετικά με τις επιστημονικές και διαχειριστικές λειτουργίες της Υπηρεσίας.
Στρατή Αγγελική
«Η επανέκθεση στο Βυζαντινό Μουσείο Καστοριάς. Μια νέα μουσειολογική ματιά»
Το Βυζαντινό Μουσείο Καστοριάς, στεγασμένο σε κτίριο που είχε οικοδομηθεί το 1985, εγκαινιάστηκε το 1989 και λειτούργησε με την αρχική του μορφή έως τον Ιούνιο του 2013. Μέχρι τότε φιλοξενούσε «προσωρινή» έκθεση, η οποία καταλάμβανε τον ένα από τους τρεις εκθεσιακούς χώρους.
Η έκθεση αυτή, λόγω του προσωρινού χαρακτήρα της, παρουσίαζε σημαντικές ελλείψεις και αδυναμίες, κυρίως εποπτικού υλικού και ερμηνευτικής προσέγγισης, με συνέπεια την απουσία προβολής τόσο της σπουδαιότητας και ακτινοβολίας της περιώνυμης μεσαιωνικής πόλης της Καστοριάς, όσο και της μοναδικότητας του πλούτου των λαμπρών εικόνων της. Για τους λόγους αυτούς, η νεοσύστατη τότε 16η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων σε συνεργασία με την αρμόδια Διεύθυνση Μουσείων, Εκθέσεων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Υπουργείου Πολιτισμού, εκπόνησε μουσειολογική-μουσειογραφική μελέτη, η οποία εγκρίθηκε από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο το 2010. Η μελέτη που εφαρμόζεται στη νέα έκθεση, σε συνδυασμό και με την Μουσειογραφική μελέτη ωρίμανσης- Πρόταση εσωτερικών διαρρυθμίσεων για τη λειτουργική και αισθητική αναβάθμιση των χώρων του Βυζαντινού Μουσείου Καστοριάς, εντάχθηκε ως έργο στο πλαίσια του «ΕΣΠA Μακεδονία-Θράκη 2007-2013».
Το νέο εκθεσιακό υλικό του Μουσείου επικεντρώνεται, κατά κύριο λόγο σε φορητές εικόνες και βημόθυρα τέμπλου που ανέρχονται σε εβδομήντα πέντε (75), συνεπικουρούμενο από πέντε (5) τμήματα αποτοιχισμένων τοιχογραφιών και ορισμένα αντικείμενα μικροτεχνίας. Η ένταξη του υλικού επανεξετάστηκε και εκτέθηκε με βάση τις ακόλουθες κατευθύνσεις, ταυτόσημες με τη σύγχρονη μουσειολογική και μουσειογραφική πρακτική:
α) Σύνδεση με το κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο της εποχής που επέτρεψε τη δημιουργία των εικόνων και του συστήματος αξιών που αυτές υπηρετούσαν.
β) Έμφαση στην αδιάλειπτη ακτινοβολία της πόλης της Καστοριάς, η οποία παρά τον περιφερειακό χαρακτήρα της, άκμασε τόσο στα βυζαντινά, όσο και στα μεταβυζαντινά χρόνια (9ος-19ος αι.).
γ) Δημιουργία ενός μουσείου προσανατολισμένου αποκλειστικά και μόνο σε βυζαντινές και μεταβυζαντινές εικόνες, το οποίο τεκμηριώνει το μοναδικό χαρακτήρα τους στην Καστοριά και την πολυδιάστατη λειτουργία εν γένει των εικόνων στον κόσμο του Βυζαντίου, ενώ συγκαταλέγεται στα σπουδαιότερα σύνολα εικόνων στον κόσμο.
δ) Οργάνωση της έκθεσης εικόνων-κειμηλίων σε άμεσο συνδυασμό με τους ναούς από τους οποίους προέρχονται, η οποία θα δώσει το έναυσμα για την πραγματοποίηση αρχαιολογικού περιπάτου στην Καστοριά, πόλη που θεωρείται κατεξοχήν ως πόλη- ανοικτό/ζωντανό μουσείο.
ε) Δημιουργία ενός μουσείου σύγχρονου και «φιλικού» στον μέσο επισκέπτη που ταυτόχρονα διατηρεί και τον επιστημονικό χαρακτήρα του.
Στρατούλη Γεωργία
«Κρεπενή Καστοριάς: Οι ‘αρχόντισσες με τα βραχιόλια’ και άλλες ταφές από τη νεκρόπολη των ύστερων αρχαϊκών χρόνων»
Στο Ν-ΝΑ τμήμα της Λίμνης Ορεστίδος, στην περιοχή Κρεπενής της κοινότητας Μαυροχωρίου, κατά την παρακολούθηση -το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 2014- εκσκαφικών εργασιών από την Αρχαιολογική Υπηρεσία, στο πλαίσιο έργου αποχέτευσης του Δήμου Καστοριάς, και την πραγματοποίηση αργότερα -από τέλος Αυγούστου μέχρι μέσα Δεκεμβρίου 2015- σωστικών ανασκαφών από την ΕΦΑ Καστοριάς, με επικεφαλής τη γράφουσα, ‘αναδύθηκαν’ τρεις -χωροχρονικά εν σειρά- οργανωμένοι χώροι ταφής. Ο παλαιότερος χρονολογείται στην Πρώιμη Εποχή Σιδήρου (8ος/7ος αι. π.Χ.), ο γειτονικός του στους ύστερους αρχαϊκούς χρόνους (β΄ μισό 6ου αι. π.Χ.) και ο νεότερός τους στους πρώιμους ελληνιστικούς χρόνους (τέλος 4ου-αρχές 3ου αι. π.Χ.).
Αντικείμενο αυτής της ομιλίας αποτελούν τα ανασκαμμένα κατάλοιπα της νεκρόπολης των ύστερων αρχαϊκών χρόνων, μιας ενδιαφέρουσας ιστορικής περιόδου που ήταν άγνωστη μέχρι πρόσφατα στο ΒΔ άκρο της Μακεδονίας. Θα παρουσιαστούν στοιχεία της χωρο-οργάνωσης των τάφων και πρακτικές της ταφής και των δύο φύλων, με ιδιαίτερη μνεία στις πλούσια κτερισμένες ταφές γυναικών, που πιθανότατα ανήκαν στην αριστοκρατική τάξη της αρχαϊκής κοινωνίας της περιοχής.
Στρατούλη Γεωργία
«Ο νεολιθικός οικισμός Αυγής Καστοριάς και οι μελέτες ανάδειξής του»
Ο Νεολιθικός Οικισμός Αυγής, 10χλμ ΝΔ της Λίμνης Ορεστίδος και 7χλμ Δ της πόλης του Άργους Ορεστικού, ιδρύθηκε σε λοφώδη περιοχή, που διαθέτει άφθονα αργιλούχα εδάφη και πολλά επιφανειακά νερά. Οι ανασκαφές των ετών 2002-2008, που χρηματοδοτήθηκαν πρωτίστως από το Διασυνοριακό Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα INTERREG III και το Πρόγραμμα ΠΙΝΔΟΣ, πραγματοποιήθηκαν σε επιφάνεια 2.000 τ.μ. και έφεραν στο φως τμήματα ενός εκτεταμένου τύπου αγροτικού οικισμού με έκταση περίπου 50-55 στρέμματα και διάρκεια ζωής περί τα 1000 χρόνια (περ. 5650-4500/4300 σε βαθμονομημένες τιμές ραδιοχρονολογήσεων).
Στην ανακοίνωση παρουσιάζονται σύντομα οι τρεις καλύτερα διασωζόμενες φάσεις της Νεολιθικής Αυγής, στις οποίες αποτυπώνονται ενδιαφέρουσες αλλαγές στην οικιστική και κοινωνική οργάνωση της θέσης, στην οικοδομική τεχνολογία και στον υλικό πολιτισμό της, καθώς και στις ιδεολογικές/συμβολικές πρακτικές των κατοίκων της.
Ένα άλλο σημαντικό πεδίο της ανακοίνωσης αποτελεί η παρουσίαση των μελετών εφαρμογής (έτοιμες από το 2010) για τον μετασχηματισμό της θέσης σε έναν ενδιαφέροντα και φιλικό αρχαιολογικό χώρο με διαμόρφωση διαδρομών περιήγησης, χρήση νέων τεχνολογιών και πρωτότυπων βιωματικών δράσεων για επισκέπτες (π.χ. επεξεργασία τροφών και μαγείρεμα με εξοπλισμό της Νεολιθικής).
Στρατούλη Γεωργία, Μπεκιάρης Τάσος, Κατσικαρίδης Νίκος, Κλουκίνας Δημήτρης, Μεταξάς Οδυσσέας, Κοτσαχρήστου Δήμητρα
«Κορομηλιά Καστοριάς: Πρώτες αναγνώσεις του αρχαιολογικού υλικού μιας παραποτάμιας νεολιθικής εγκατάστασης»
Η νεολιθική εγκατάσταση ‘Τρίτα’ Κορομηλιάς εντοπίστηκε τον Ιούλιο 2013 και ανασκάφηκε από τον Οκτώβριο του 2013 μέχρι και τον Ιανουάριο του 2015 στο πλαίσιο εργασιών για την κατασκευή του έργου ‘Κάθετος Άξονας 45 Εγνατίας Οδού Σιάτιστα-Κρυσταλλοπηγή, Τμήμα Κορομηλιά-Κρυσταλλοπηγή’, με ευθύνη αρχικά της τέως ΚΘ΄ ΕΠΚΑ και αργότερα της νεοσύστατης ΕΦΑ Καστοριάς, και επικεφαλής πολυμελούς ανασκαφικής ομάδας την αρχαιολόγο Γεωργία Στρατούλη.
Η θέση αναπτύσσεται στη δυτική όχθη του ποταμού Λιβαδοπόταμου, κλάδου του Αλιάκμονα, 7 χλμ. Δ-ΒΔ από την πόλη της Καστοριάς και 800 μ. ΝΔ από το χωριό της Κορομηλιάς. Η έκτασή της εκτιμάται σε περίπου 30 στρέμματα, με το ανεσκαμμένο τμήμα να προσεγγίζει τα 2200 τμ. Οι επιχώσεις της θέσης χαρακτηρίζονται από την παρουσία λάκκων με ποικίλα χαρακτηριστικά και ιδιαίτερη στρωματογραφική ακολουθία, καθώς και ανοιχτών χώρων μεταξύ των λάκκων με κατάλοιπα θερμικών και άλλων πήλινων κατασκευών. Τα περιεχόμενα των λάκκων περιλαμβάνουν οικοδομικά στοιχεία και πήλινες κατασκευές, πλήθος τριπτών και απολεπισμένων λίθινων εργαλείων, ακέραια αγγεία ή και μεγάλα τμήματα χρηστικών και άλλων σκευών καθώς και αρχαιοβοτανικό υλικό.
Στην παρούσα ανακοίνωση παρουσιάζονται τα ανασκαφικά δεδομένα της Νεολιθικής Κορομηλιάς και στοιχεία από την προκαταρκτική μελέτη του αρχαιολογικού υλικού, ενώ διατυπώνονται ερωτήματα για τον χαρακτήρα της εγκατάστασης και την ερμηνεία των πολυάριθμων λάκκων της.
Τηλιακού Ανθή
«Ελάτη, θέση Λογκάς: Ανθρωπολογική μελέτη οστών από τάφους Ύστερης Εποχής Χαλκού-Πρώιμης Εποχής Σιδήρου»
Στην Ελάτη και στον αρχαιολογικό χώρο της θέσης Λογκάς και στο νότιο άκρο της λεκάνης αποκαλύφθηκαν 54 ταφές, εκ των οποίων οι 23 εντάσσονταν στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού-Πρώιμη Εποχή Σιδήρου. Οι ταφές, όλες κιβωτιόσχημες, κατασκευασμένες από λίθινες πλάκες, ήταν κτερισμένες εκτός από μία και περιείχαν πήλινα αγγεία και λίγα κοσμήματα.
Η γνώση μας για τον πληθυσμό στη θέση αυτή, όπως και για τους γειτονικούς που υπήρχαν στο μέσο ρου του Αλιάκμονα, βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο και στόχος είναι να ερευνήσουμε τις βιοανθρωπολογικές παραμέτρους, οι οποίες θα συμβάλλουν στην κατανόηση του τρόπου ζωής των ανθρώπων αυτών, αλλά και στο πώς φροντίστηκαν κατά το θάνατό τους. Στην παρούσα ομιλία, θα τεθούν υπό συζήτηση οι πρώτες παρατηρήσεις από την ενεργή ανθρωπολογική μελέτη σκελετικών καταλοίπων, τα οποία προέρχονται από τις παραπάνω ταφές, και αφορούν σε βασικό βιολογικό προφίλ (φύλο, ηλικία), καταπόνηση, κακώσεις, αλλά και επιγενετικά χαρακτηριστικά. Μέχρι στιγμής μπορούμε να κάνουμε λόγο για έναν πληθυσμό με σαφείς ενδείξεις καταπόνησης, μικρή έκφραση κακώσεων -στην πλειοψηφία τους επουλωμένων προθανάτια- σημαντική εκδήλωση φλεγμονών και σχετικά άσχημη στοματική υγιεινή. Αυτό που αξίζει να σημειωθεί είναι η ιδιαίτερη ευρωστία των αρρένων ατόμων αλλά και η σχετικά υψηλή έκφραση επιγενετικών χαρακτηριστικών.
Τσέλεκας Παναγιώτης
«Δύο νομισματικοί θησαυροί της πρώιμης Ελληνιστικής Εποχής από την Αιανή»
Κατά τις ανασκαφές που διεξήχθησαν το 2011 από τη Γεωργία Καραμήτρου στο Νοτιοδυτικό Πλάτωμα της αρχαίας Αιανής εντοπίστηκαν σε γειτονικά οικήματα δύο θησαυροί αργυρών νομισμάτων. Ο πρώτος αποτελείται από 9 τετράδραχμα και 11 δραχμές Αλεξάνδρου Γ΄, 2 δραχμές Λυσιμάχου, 1 τετράδραχμο Δημητρίου Α΄ Πολιορκητή και 5 τετράδραχμα Αθηνών και ο δεύτερος από 2 τετράδραχμα Αλεξάνδρου Γ΄ και 1 τετράδραχμο Φιλίππου Γ΄.
Τα δύο ευρήματα είναι ενδεικτικά για την κυκλοφορία και τον αποθησαυρισμό των αργυρών νομισμάτων στη Μακεδονία κατά τους πρώιμους ελληνιστικούς χρόνους και είναι τα πρώτα αυτής της κατηγορίας που μαρτυρούνται από την περιοχή της αρχαίας Ελίμειας. H αναλυτική παρουσίασή τους αποτελεί αφορμή για να εξεταστεί η παρουσία των αττικού βάρους αργυρών νομισμάτων -κυρίως εν ζωή και μετά θάνατον κοπές του Μεγάλου Αλεξάνδρου και σε μικρότερο βαθμό κοπές των Διαδόχων και της Αθήνας- στη Μακεδονία αυτή την εποχή και να διερευνηθούν οι οικονομικές και κοινωνικές διαστάσεις του φαινομένου.
Τσεμπερά Θεοφανία
«Αιανή. Οστεολογική ανάλυση των ταφών Ύστερης Εποχής Χαλκού»
Η ανασκαφική έρευνα στη βασιλική νεκρόπολη της Αιανής, στη θέση Λειβάδια, κατά τα έτη 1999-2000 και 2008-2009 από τη Γ. Καραμήτρου-Μεντεσίδη, εκτός από τους επιβλητικούς τάφους των ιστορικών χρόνων, έφερε στο φως νεκροταφείο της Ύστερης Εποχής Χαλκού με ασύλητες και αδιατάρακτες λακκοειδείς ταφές.
Το νεκροταφείο της Ύστερης Εποχής Χαλκού εντοπίστηκε στα νότια και σε γειτνίαση με τους τάφους των ιστορικών χρόνων. Σύμφωνα με τα αρχαιολογικά δεδομένα και τα πρώτα αποτελέσματα της ανθρωπολογικής ανάλυσης, στο νεκροταφείο συναντώνται πρωτογενείς ατομικοί ενταφιασμοί, με εξαίρεση ένα διπλό ενταφιασμό και δευτερογενείς ταφές καύσεων εντός λάκκων ανοιγμένων στο χώμα. Αντιπροσωπεύονται ενήλικα άτομα και των δύο φύλων, καθώς και ανήλικα άτομα, παιδιά από την ηλικία των 2.5 ετών και άνω και εφήβους. Οι νεκροί ενταφιάζονται συνήθως σε συνεσταλμένη και σπανιότερα σε ύπτια στάση, συνοδευόμενοι από πολύτιμα αντικείμενα, όπως χάλκινα όπλα, κοσμήματα και πήλινα αγγεία.
Πρωταρχικό στόχο της οστεολογικής μελέτης, η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη, αποτελεί η σύνθεση των οστεοβιογραφιών της πληθυσμιακής ομάδας (δηλαδή ο προσδιορισμός της βιολογικής τους ταυτότητας, του επιπέδου υγείας και των διατροφικών συνήθειών τους) με απώτερη επιδίωξη τη δημιουργία μιας οστεολογικής βάσης δεδομένων του πληθυσμού της Άνω Μακεδονίας.
Η ανάλυση των σκελετικών καταλοίπων σε αντιπαραβολή με τα αρχαιολογικά συμφραζόμενα θα διαφωτίσει πτυχές της καθημερινής και κοινωνικής ζωής των ανθρώπων, σχετικά με τις ασχολίες, διαπροσωπικές σχέσεις, μετακινήσεις και τρόπο ζωής και γενικότερα θα μας βοηθήσει να προσεγγίσουμε το πολιτιστικό και βιοτικό επίπεδο της πληθυσμιακής ομάδας. Η βιοαρχαιολογική προσέγγιση κάτω από το κατάλληλο θεωρητικό πλαίσιο θα συμβάλλει στην κατανόηση του τρόπου ζωής των ανθρώπων και των κοινωνικοπολιτικών δομών κατά την Ύστερη Εποχή Χαλκού στη Άνω Μακεδονία, καθώς και τις σχέσεις τους με τον υπόλοιπο μυκηναϊκό κόσμο.