Αντί λόγου
Καλώς ορίσατε για 17η χρονιά στον Δρόμου Απολλοδώρου! Συγχαρητήρια στους δρομείς και σε όλους τους συμμετέχοντες. Ο θεσμός του Δρόμου του Απολλοδώρου, ενταγμένος το 2001 στα Αιαναία Άθλα, τα οποία άρχισαν περί το 1996 με τις Ιππικές Πορείες, κλείνει αισίως 17 χρόνια -συνεπώς αφήνει την εφηβεία και μπαίνει στην ηλικία της ωριμότητας! Ο Αιαναίος δρομέας Απολλόδωρος είχε την τύχη να κερδίσει την αθανασία χάρη στον Αντίπατρο Θεσσαλονικέα, ο οποίος του αφιέρωσε επιτύμβιο επίγραμμα. Ήταν τέκνο της Αιανής, λάμβανε μέρος σε πανελλήνιους αθλητικούς αγώνες και έτσι βρέθηκε στην Πελοπόννησο και στο όρος Κυλλήνη της Αρκαδίας μια νύχτα, καθώς ερχόταν από την Πίσσα και την Ολυμπία και εκεί τον νίκησε ο κεραυνός του Δία. Εδώ και 17 χρόνια ο Απολλόδωρος ξαναγεννήθηκε, αφού υπάρχει χάρη στη δική μας μνήμη και αφού μόνο με τη μνήμη-ανάμνηση υπάρχει ό,τι φεύγει από τη ζωή.
Με τον ίδιο τρόπο μπορούν να ξαναγεννηθούν -και εμείς να κερδίσουμε την ιστορία μας- και άλλα σπουδαία τέκνα της αρχαίας Αιανής, που έχουν σχέση με τον αθλητισμό στο πλαίσιο των Αιαναίων Άθλων. Ας θυμηθούμε τον θεωροδόκο Αγορά[κριτο] γνωστό από κατάλογο του 3ου αι. π.Χ. στους Δελφούς· οι θεωροδόκοι ως άρχοντες και εκλεκτοί πολίτες αναλάμβαναν τη φιλοξενία των θεωρών-αγγελιαφόρων, αυτών που από κάθε ιερό είχαν ως αποστολή να αναγγείλουν στις πόλεις τη διεξαγωγή των αγώνων. Ανώνυμος είναι ο Αιαναίος αθλητής, ο βραβευμένος δρομέας του παναθηναϊκού αμφορέα που έχουμε στο Μουσείο, οποίος έλαβε μέρος στα Παναθήναια γύρω στο 500 π.Χ. και στον χρηματίτη αυτόν αγώνα το βραβείο δεν ήταν ένας αλλά 30 με 40 αμφορείς γεμάτοι λάδι ώστε ένας αθλητής να μπορεί να ζει για δύο χρόνια περίπου χωρίς αμειβομένη εργασία. Μην απορήσετε για το πώς κάλυπταν τη μακρινή απόσταση μεταξύ Αθήνας και Αιανής, διότι οι επαφές ήταν συνεχείς. Εκείνα τα χρόνια Αθηναίοι γλύπτες έρχονταν στην Αιανή ή Αιαναίοι μαθήτευαν στην Αθήνα και δημιούργησαν τα αγάλματα κούρων και κόρης εδώ, στην Αιανή, σε μάρμαρο Τρανοβάλτου, τα οποία βρήκαμε στη βασιλική νεκρόπολη και έχουν το ίδιο στυλ με γλυπτά της Ακρόπολης Αθηνών. Οι Αιαναίοι Άπακος (500 π.Χ.) και Αδάμας (350 π.Χ.) έγραψαν το όνομά τους σε στλεγγίδες, δηλαδή στο εργαλείο με το οποίο καθάριζαν το σώμα τους όταν αθλούνταν. Ίσως στο σφραγισμένο όνομα του Αδάμα να υποκρύπτεται όνομα κατασκευαστή και τούτο είναι πιο σημαντικό γιατί δηλώνει διαδεδομένη ενασχόληση με τον αθλητισμό.
Δεν είναι ανώνυμοι σπουδαίοι άνδρες για την παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά οι Αιαναίοι ταξίαρχοι και στρατηγοί και δεν θα αναφερθώ στους βασιλείς, για τους οποίους είναι δεδομένη, επίσης, η αθλητική ρώμη. Στήριξαν την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου και θεωρούνται, άλλωστε, από τους πιο σημαντικούς αρχηγούς του στρατεύματος. Ο Κοίνος, γιος του Πολεμοκράτη, ταξιάρχου της ελιμιωτικής ταξιαρχίας, μιας εκ των τριών της Άνω Μακεδονίας. Ο Κοίνος, ο οποίος αποτελεί ίσως την ευγενέστερη μορφή όλων των γνωστών Ελιμιωτών, ανήκε, όπως ο Αντίπατρος και ο Παρμενίων, στη γενιά του Φιλίππου, ήταν μάλιστα γαμπρός του Παρμενίωνα, και τον συναντάμε στη βαλκανική εκστρατεία του Αλεξάνδρου επικεφαλής της ελιμιωτικής τάξεως των πεζεταίρων εναντίον των Τριβαλλών. Ο Κοίνος, όταν ο στρατός στον Ύφασι ποταμό αρνήθηκε να προχωρήσει περισσότερο, ήταν ο μόνος που με ειλικρίνεια εξέθεσε τους λόγους που προκάλεσαν την άρνηση και λίγο μετά την άφιξη του στρατού στον Υδάσπη ποταμό πέθανε από κάποια ασθένεια. Ο αδερφός του Κλέανδρος έλαβε μέρος στη μάχη στα Γαυγάμηλα ως αρχηγός των «αρχαίων ξένων» και μετά τη μάχη έμεινε στα Εκβάτανα υπό τις διαταγές του Παρμενίωνα.
Γνωστοί είναι επίσης οι τρεις γιοι του Μαχάτα. Ο Φίλιππος, εταίρος του Μ. Αλεξάνδρου, ο οποίος το 326 διορίσθηκε σατράπης της ανατολικώς του Ινδού περιοχής μέχρι των εκβολών του Ακεσίνη και μετά το θάνατο του σατράπη Νικάνορος και της δυτικής. Ο δεύτερος γιος, ο Ταύρων, επίσης εταίρος, έλαβε μέρος σε διάφορες μάχες του Μ. Αλεξάνδρου, ενώ τον συναντάμε και σε επιγραφή της Ερέτριας, όπου τιμάται ως πρόξενος και ευεργέτης της πόλεως (IG XII, 9, 197, 4). Ο τρίτος γιος του Μαχάτα, ο Άρπαλος, υπήρξε μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες των ηγεμονικών ελιμιωτικών οικογενειών. Ήταν συνομήλικος και παιδικός φίλος του Μ. Αλεξάνδρου και λόγω σωματικής παθήσεως, που τον καθιστούσε μη μάχιμο κατά την εκστρατεία, του ανατέθηκε η διαχείριση των στρατιωτικών χρημάτων. Στα 333 π.Χ., λίγο πριν τη μάχη στην Ισσό, εγκατέλειψε το βασιλικό στρατόπεδο για άγνωστη αιτία μαζί με τον οικονομικό διαχειριστή Ταυρίσκο και έμειναν για κάποιο διάστημα στα Μέγαρα. Μολονότι έτυχε της συγγνώμης του Αλεξάνδρου και επανήλθε στη θέση του, αργότερα άρχισε αφειδώς να κατασπαταλά το δημόσιο χρήμα και να ζει την ανατολική χλιδή εκμεταλλευόμενος την απουσία του στις Ινδίες και πιστεύοντας ότι δεν επρόκειτο να επιστρέψει. Όταν ο Αλέξανδρος έφτασε το 324 π.Χ. στα Σούσα, ο Άρπαλος εγκατέλειψε τη Βαβυλώνα με 6.000 μισθοφόρους και 5.000 τάλαντα του βασιλικού θησαυροφυλακίου και ετράπη προς δυσμάς με 60 πλοία αναζητώντας καταφύγιο στην Αθήνα. Καταδιωκόμενος από τους αντιπροσώπους του Μ. Αλεξάνδρου και του Αντιπάτρου κατέφυγε στην Κρήτη, όπου και δολοφονήθηκε από τον αξιωματικό του, Θίμβρωνα.
Τέλος, θείος του πιθανόν ήταν ένας άλλος Άρπαλος, τον οποίο επί Πτολεμαίου του Αλωρίτου, σφετεριστού του μακεδονικού θρόνου (369-366 π.Χ.) τον συναντάμε ως στρατιωτικό διοικητή στην Αμφίπολη. Ήταν ο πατέρας του Κάλα, ο οποίος, πριν την εισβολή του Μ. Αλεξάνδρου στη Μικρά Ασία, το 336/5 π.Χ είχε σταλεί εκεί με τον Παρμενίωνα και στη μάχη του Γρανικού έλαβε μέρος ως διοικητής του θεσσαλικού ιππικού και μετά την επιτυχή διεξαγωγή της διορίσθηκε διοικητής (σατράπης) της εν Ελλησπόντω Φρυγίας.
Για όλα τα παραπάνω ονομάσαμε Αιαναία Άθλα – Εκδηλώσεις πνεύματος και άσκησης σώματος κάθε αθλητική διοργάνωση στην Αιανή –στα Αιαναία Άθλα εντάσσονταν και οι ιππικές πορείες- και ας θυμηθούμε ότι οι αρχαίοι μέσω του άθλου, που σήμαινε συγχρόνως άσκηση, άμιλλα και βραβείο, ανέπτυσσαν τις ανεξάντλητες πνευματικές και σωματικές δυνάμεις και αρετές ώστε να καταστούν «καλοί κ’ αγαθοί», πλήρεις και ελεύθεροι.
Ο αρχαίος ελληνικός αθλητισμός είναι μια παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά και ο Δρόμος Απολλοδώρου ΑΝΗΚΕΙ στην παγκόσμια αθλητική κληρονομιά. Διαφέρει από άλλους δρόμους, διότι είναι αγώνας μνήμης. Έρεισμά του είναι τα παιδιά· θελήσαμε όλα τα παιδιά να τρέχουν και όλα δαφνοστεφανώνονται. Απευθύνεται σε όλους, νέους και μεγάλους, γυναίκες και άντρες, οι οποίοι καλούνται να συμμετέχουν χωρίς ανταγωνισμό σε αγώνα στεφανίτη και όχι χρηματίτη. Ο σκοπός της εκδήλωσης δεν είναι ο πρωταθλητισμός -επαναλαμβάνω- αλλά η άθληση ως έκφραση της καθημερινής ζωής. Είναι αγώνας μνήμης για έναν αρχαίο δρομέα συντοπίτη μας με τραγικό τέλος.
Έχει τη στήριξη από όλους τους Συλλόγους – φορείς Αιανής, έχει μαζικότητα και μαζική συμμετοχή και βέβαια έχει λαμπρότητα διότι βασικό ρόλο στη διοργάνωση έχει το Αρχαιολογικό Μουσείο και η Εφορεία Αρχαιοτήτων για να αναδειχθεί ο κοινωνικός ρόλος των αρχαιοτήτων και των Μουσείων. Από το 2017 στον Δρόμο Απολλοδώρου λαμβάνουν μέρος και δρομείς των 10 χιλιομέτρων και πήγε πολύ καλά –απ’ όσο γνωρίζω- και αυτή η κατηγορία, όπως πρέπει να πηγαίνει καλά και η κατηγορία του βάδην, στην οποία ανήκω!
Από τα Αιαναία Άθλα δεν λείπουν όλα αυτά τα χρόνια οι ομογενείς και Αμερικανοί φοιτητές με τον Ηλία Τομάζο, Πρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας ΠΑΙΔΕΙΑ με έδρα το Πανεπιστήμιο του Κοννέκτικατ, επίτιμο δημότης Αιανής και Κοζάνης. Να σας υπενθυμίσω, συνδημότες και φίλοι, ότι με τον Ηλία έχουμε δημιουργήσει δύο μικρά Ελληνικά Μουσεία στην Αμερική, ένα στο Bristol και δεύτερο στο Campus του Πανεπιστημίου του Κοννέκτικατ, εντός του κτηρίου της ΠΑΙΔΕΙΑΣ. Ο Ηλίας -με την έννοια που αναφέραμε- είναι αθλητής, έχει αστείρευτη δύναμη να υπηρετεί τον οικουμενικό ελληνισμό και το έχει αποδείξει περίτρανα. Αυτά όσον αφορά στα «Μουσεία» στις ΗΠΑ για να θυμούνται οι παλαιότεροι και να γνωρίζουν οι νεότεροι.
Πρότασή μου είναι στη βάση του αγάλματος του Απολλοδώρου, το οποίο δημιούργησε ο Θάνος Καρώνης στο Α΄ Εργαστήριο-Συμπόσιο Γλυπτικής και αρχαίας ζωγραφικής Αρχαιολογικού Μουσείου Αιανής το 2008 και στήθηκε κοντά στην πλατεία, να γραφεί και το επίγραμμα του Αντιπάτρου για τον δρομέα, ώστε η πληροφόρηση να είναι άμεση.
Εύχομαι κάθε καλό για τη συνέχεια και σας ευχαριστώ!
Κυλλήνην ὄρος Ἀρκάδων ἀκούει· Την Κυλλήνη, βουνό της Αρκαδίας, το έχεις ακουστά·
Αὕτη σῆμ’ ἐπίκειτ’ Ἀπολλοδώρῳ.. Τώρα όμως είναι και μνήμα του Απολλόδωρου.
Πίσηθέν μιν ἰόντα νυκτός ὥρῃ Μια νύχτα, καθώς γύριζε από την Πίσσα πέρα,
ἔκτεινεν Διόθεν πεσὼν κεραυνὸς έπεσε και τον έκαψε ο κεραυνός του Δία.
τηλοῦ δ’ Αἰανέης τε καὶ Βεροίης Μακριά από την πατρίδα του την Αιανή και από τη Βέροια,
νικηθεὶς Διὸς ὁ δρομεὺς καθεύδει. νικημένος από τον Δία κοιμάται πλέον ο δρομέας.
Αντίπατρος Θεσσαλονικεύς, Παλατινή Ανθολογία 7.390