ΓΙΑΤΙ ΛΑΖΑΡΙΝΕΣ ΑΙΑΝΗΣ;
Δημοτική Κοινότητα Αιανής
Πολιτιστικός Μορφωτικός Σύλλογος Αιανής «Η Πρόοδος»
Σύλλογος Γυναικών Αιανής, Σύλλογος «Φίλων Μουσείου και Αρχαιοτήτων Αιανής» και άλλοι Σύλλογοι
ΓΙΑΤΙ ΛΑΖΑΡΙΝΕΣ ΑΙΑΝΗΣ;
Κύριε Δήμαρχε,
Κύριε Αντιδήμαρχε,
Κύριε Πρόεδρε του ΟΑΠΝ Κοζάνης,
Ενόψει της συνάντησης των φορέων, των πολιτιστικών Συλλόγων και μεμονωμένων πολιτών της περιοχής μας για τη συγκρότηση του «Τοπικού Ευρετηρίου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς» (Τετάρτη, 25 Οκτωβρίου 2017), θέλουμε να καταθέσουμε κάποιες σκέψεις μας.
Τον Μάρτιο του 2017 στο πλαίσιο της ανάδειξης λαϊκών δρωμένων ως στοιχείων άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς συζητήθηκε και το θέμα της ένταξης των Λαζαρίνων στον εθνικό κατάλογο αρχικώς και στη συνέχεια, με τις ενέργειες του Υπουργείου Πολιτισμού, στον κατάλογο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO.
Εμείς ως κοινωνία της Αιανής και τότε και τώρα εξακολουθούμε να έχουμε την ίδια σταθερή πεποίθηση: οι Λαζαρίνες της Αιανής είναι το λαϊκό δρώμενο με αδιάσπαστη συνέχεια στον χρόνο και εξαιρετική διείσδυση στην κοινωνία της Αιανής, καθώς και έντονη λειτουργικότητα. Για τον λόγο αυτόν αξίζει να αναδειχθεί αυτόνομο λαϊκό δρώμενο: «Λαζαρίνες της Αιανής».
Αλλά, ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Οι σταθμοί αυτής της υπόθεσης είναι οι εξής:
α) Τον Μάρτιο του 2016 η Δημοτική Κοινότητα Αιανής, όλοι οι σύλλογοι και συλλογικοί φορείς της Αιανής και οι κάτοικοι της Αιανής υποβάλαμε στο ΥΠΠΟ και στο τμήμα άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς αίτημα για ένταξη του εθίμου των Λαζαρίνων Αιανής (αριθ. πρωτ. 13045/ 28-3-2016) στον εθνικό κατάλογο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, ύστερα από αλληλογραφία που είχαμε αναπτύξει με το αρμόδιο τμήμα του Υπουργείου.
β) Τον Απρίλιο του 2016 η τότε Πρόεδρος του ΟΑΠΝ Δήμου Κοζάνης κ. Φτάκα, πληροφορημένη προφανώς ότι είχε κατατεθεί ήδη φάκελος από την Αιανή για την εν λόγω υποψηφιότητα, διεμβόλισε αυτή τη διαδικασία με παραπειστικό τρόπο: κάλεσε λαζαρίνες από ντόπια χωριά της περιοχής Ελίμειας (Τσιαρτσαμπά) στο μουσείο Αιανής και εκεί ανακοίνωσε την πρόθεσή της να εντάξει τις Λαζαρίνες με την επωνυμία «Λαζαρίνες του Τσιαρτσαμπά» στον εθνικό κατάλογο κ.ο.κ.
γ) Στις 22/6/2016 η Δημοτική κοινότητα Αιανής έλαβε απάντηση από τη Γεν. Διεύθυνση Πολιτιστικής κληρονομιάς (Διεύθυνση Νεώτερου πολιτιστικού αποθέματος και άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς) [με ταυτόχρονη κοινοποίηση στην Ελληνική Εθνική Επιτροπή για την UNESCO]. Στην απάντηση αυτή τόνιζε μεταξύ άλλων : [Η Διεύθυνση] «ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την ανάδειξη του εθιμικού δρωμένου των Λαζαρίνων, όπως αυτό τελείται στην κοινότητα της Αιανής Κοζάνης».
δ) Στις 12 Μαρτίου 2017, όπως αναφέραμε στην αρχή, έγινε συνάντηση παραγόντων του δήμου, εκπροσώπων του Υπουργείου Πολιτισμού, εκπροσώπου της Ακαδημίας Αθηνών, (Κέντρο Ελληνικής Λαογραφίας) και συζητήθηκε εκ νέου το θέμα, ενώ την επομένη έγινε ημερίδα στο Κοβεντάρειο Κοζάνης, όπου μεταξύ άλλων δρωμένων (όπως οι Μωμόγεροι του τέως Δήμου Ελλησπόντου) παρουσιάστηκαν και οι Λαζαρίνες ευρύτερα της περιοχής. Τις Λαζαρίνες Αιανής ανέλυσε ο φιλόλογος Γρηγόρης Αθ. Κοντός.
Γιατί λοιπόν επιμένουμε ότι πρέπει να αναδειχθεί το έθιμο ως «Λαζαρίνες Αιανής (και χωριών της Ελίμειας):
1ον. Οι Λαζαρίνες της Αιανής αποτέλεσαν για εκατοντάδες χρόνια το κορυφαίο και αδιάσπαστο πολιτισμικό παραδοσιακό γεγονός της περιοχής. Το σημείο αναφοράς ήταν πάντα οι Λαζαρίνες Αιανής. Γι’ αυτόν τον λόγο πάντοτε οι κάτοικοι του νομού Κοζάνης ταύτιζαν το δρώμενο «Λαζαρίνες» με την Αιανή. Δεν αμφισβητούμε ότι υπήρξε και σε άλλα χωριά της περιοχής μας το έθιμο. Όπως άλλωστε το έθιμο των Λαζαρίνων μπορεί κανείς με παρόμοιο ή άλλο τρόπο να το εντοπίσει στις Σέρρες, στην Καρδίτσα-Τρίκαλα, αλλά και σε άλλα βαλκανικά κράτη.
2ον. Το θέμα είναι ότι στα περισσότερα γειτονικά μας χωριά το έθιμο των Λαζαρίνων για κάποιες δεκαετίες (ενδεικτικά λέμε 1970-2000) ατόνησε, είτε γιατί έφυγαν οι κάτοικοι από τα μικρά χωριά με τον εξαστισμό προς τις πόλεις, είτε γιατί δεν είχαν τη δυναμική και τους ανθρώπους (γυναίκες) να συντηρήσουν και να παγιώσουν το έθιμο. Αντιθέτως, στην Αιανή –κι αυτό ακούγεται λογικό- το έθιμο λόγω της μεγάλης και ακμαίας κοινωνίας της Αιανής, διατηρείται μέχρι και σήμερα, και μάλιστα επιτελείται με απαράμιλλο ζήλο από τις γυναίκες και τα κορίτσια της Αιανής, μεταδιδόμενο από γενιά σε γενιά. Ένα κριτήριο άλλωστε του εντύπου υποψηφιότητας από το τμήμα άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς του ΥΠΠΟ είναι η διάρκεια και συνέχεια στον χρόνο.
3ον. Ολόκληρη η κοινωνία της Αιανής συμμετέχει ενεργά τόσο στην προετοιμασία όσο και στην επιτέλεση του εθίμου. Όλα τα σπίτια για 10 μέρες πριν το Σάββατο του Λαζάρου βρίσκονται σε πυρετώδεις διαδικασίες για να ετοιμάσουν τις στολές των Λαζαρίνων, τα εδέσματα κ.ά. προκειμένου να πραγματοποιηθεί με επιτυχία το λαϊκό δρώμενο. Ένα δεύτερο κριτήριο για την ένταξη των Λαζαρίνων στην άυλη πολιτιστική κληρονομιά ήταν να υπάρχει σύνδεση του εθίμου με την κοινωνία και λειτουργική σχέση. Αυτό το καλύπτει απολύτως η Αιανή. (Σε αντίθεση με άλλα χωριά που τα τελευταία χρόνια κάνουν το έθιμο, αλλά με …υπηρεσιακό τρόπο. Ένας σύλλογος προμηθεύει τις στολές σε 5-10 κοπέλες, γίνεται ο χορός και εκεί τελειώνει…).
4ον. Η Αιανή όλα δείχνουν ότι είναι η μόνη κοινωνία που έχει τη δυναμική (και λόγω πληθυσμού) να κρατήσει ζωντανό το έθιμο για πολλές δεκαετίες ακόμα, δεδομένου ότι οι μικρότερες ηλικίες κοριτσιών και γυναικών συμμετέχουν ενεργά στο έθιμο, μαθαίνουν από τις παλιότερες και διατηρούν έτσι τη συνέχεια. Ας μη μιλήσουμε για τον αριθμό των συμμετεχουσών γυναικών. Εκεί τα στοιχεία είναι συντριπτικά. Στην Αιανή γίνεται ένας οργασμός, ένα πανηγύρι, αφού οι γυναίκες, τα κορίτσια και τα κοριτσάκια ξεπερνούν τον αριθμό 150. Το να ακούγεται λοιπόν ο τίτλος «Λαζαρίνες Αιανής» (και των χωριών της Ελίμειας) δικαιολογεί και δικαιώνει την επιλογή, εφόσον θα μιλάμε για συνέχεια και όχι διακοπή μετά από λίγα χρόνια.
5ον. Το όνομα «Αιανή» είναι ούτως ή άλλως ήδη προβεβλημένο, λόγω της σπουδαιότητας των αρχαιολογικών ευρημάτων στη γη της Αιανής και του εξαιρετικά ενδιαφέροντος αρχαιολογικού Μουσείου της Αιανής. Συνεπώς, ένα έθιμο που θα έχει στον επίτιτλό του την Αιανή ως σχήμα προβολής αποκτά μιαν ιδιάζουσα ταυτότητένα όνομα (brand name) με το βάρος και το κύρος που έχει πανευρωπαϊκά η Αιανή λόγω της ιστορικής της σημασίας.
6ον. Υπάρχουν ούτως ή άλλως διαφοροποιήσεις και παραλείψεις. Η Αιανή έχει ένα ολοκληρωμένο τελετουργικό που, όπως γνωρίζουν όλοι, σε άλλα μικρότερα χωριά της περιοχής δεν επιτελείται. Έτσι αρκούνται μόνο στον τελικό κεντρικό χορό της πλατείας.
7ον. Ηθικό πλεονέκτημα: Η Αιανή ξεκίνησε νωρίς αυτή τη διαδικασία, η οποία – ειρήσθω εν παρόδω- έχει προχωρήσει και εξετάζεται στο αρμόδιο τμήμα του Υπουργείου Πολιτισμού.
Για όλους τους παραπάνω λόγους έχουμε τη σταθερή άποψη και πεποίθηση ότι οι Λαζαρίνες της Αιανής δικαιούνται κυρίαρχη θέση και ρόλο ως ένα έθιμο που τελείται κατ’ εξοχήν στην Αιανή.
Στην έσχατη περίπτωση, ακόμα κι αν περιληφθεί το λαϊκό αυτό έθιμο ως δρώμενο της περιοχής μας γενικότερα, ο γενικός τίτλος του εθίμου, με τον οποίο και θα προταθεί στην επιτροπή Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, θα πρέπει να είναι «Οι Λαζαρίνες της Αιανής και των χωριών της περιοχής Ελίμειας του Δήμου Κοζάνης» (Σε παρένθεση τα υπόλοιπα χωριά, στα οποία τελείται το έθιμο).
Σας ευχαριστούμε
Οι εκπρόσωποι της Δημοτικής Κοινότητας και των Συλλόγων Αιανής.
Αιανή, 25-10-2017
Έγγραφο υπενθύμισης 10-1-2018
